8 Sınıf Fen Bilimleri Deprem ve Hava Olayları Testi. A. Depremin büyüklüğü sismografla ölçülerek belirlenirken, şiddeti deprem bölgesinde meydana gelen hasara göre belirlenir. B. Depremin şiddeti sismografla ölçülerek belirlenirken, büyüklüğü deprem bölgesinde meydana gelen hasara göre belirlenir. C. 8 Sınıf Fen ve Teknoloji 8. Ünite SICAKLIK FARKINDAN KAYNAKLANAN HAVA OLAYLARI Konu Anlatımı İndir. İklimve Hava Hareketleri konusu 8. Sınıf 1. Ünitenin ikinci konusudur. Önerilen Süre: 6 ders saati Konu / Kavramlar:: İklim, iklim bilimi, iklim bilimci, küresel iklim değişiklikleri F.. İklim ve hava olayları arasındaki farkı açıklar. 59 Jeolojik devirlerden 1. ve 2. zamanda oluşmuş arazilerde deprem riski azdır. 3. ve 4. zamanda oluşan arazilerde deprem riski fazladır. Buna göre aşağıdaki yerlerden hangisi deprem riskinin az olduğu bölgedir? A) Konya bölümü B) Güney Marmara C) Taşeli Platosu D) Mardin eşiği E) Yıldız (ıstranca) dağları. 60. Yazar 3 ⭐ (9142 Derecelendirmeler). En Çok Oy Alan: 3 ⭐ En düşük puan: 1 ⭐ Özet: Hakkında makaleler 12.Sınıf Coğrafya Ders Kitabı PDF İndir MEB (2022-2023) 2022 ve 2023 12. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı PDF indir MEB. 12.Sınıf Lise Coğrafya ders kitabı indir. 3dHcN6. "> Doğal Süreçler İle İlgili PowerPoint Sunusu İçin Yukarıdaki Bağlantıyı Tıklayınız. DOĞAL SÜREÇLER Konu Özeti DOĞAL SÜREÇLER1- Evren ve Dünyamız Nasıl Oluştu?2- LEVHA HAREKETLERİ3- Sıcaklık Farkından Kaynaklanan HAVA OLAYLARI1- EVREN VE DÜNYAMIZ NASIL OLUŞTU?EVREN NASIL OLUŞTU?Bu konuyla ilgil 2 görüş vardır?1- NEWTON’UN GÖRÜŞÜ Hareketsiz ve Başlangıcı olmayan evren. Bu görüşe göre evren , sonsuzdan beri var olmuştur ve sonsuza kadar da bu haliyle var BİG BANG BÜYÜK PATLAMA TEORİSİ Evrenin bir başlangıcı vardır. Evren büyük bir patlama soncunda oluşmuştur. Ve sürekli NASIL OLUŞTU?1- Güneşten kopan gaz ve toz bulutlarından oluştu. Güneşten kopan toz bulutu sürekli kendi ekseni etrafında dönerek Dünya evren oluştuğunda kızgın bir gaz kütlesiydi. Dünya kendi ekseni etrafında dönerek dıştan içe doğru soğumaya LEVHA HAREKETLERİ• Yer kabuğu sıcak ve akışkan olan magma üzerinde hareket eden levhalardan oluşmuştur. yedi tane büyük, çok sayıda da küçük levha Levha hareketlerinin nedeni magmada oluşan konveksiyonel ısı hareketleridir.• Levhalar 3 türhareket YAKLAŞMA UZAKLAŞMA YANAL HAREKETYAKLAŞMA HAREKETİ Kıvrımlı Sıradağlar ,Dalma - Batma Bölgeleri ,Volkan Dizleri oluşur.Yoğun olan katman dalma hareketi yapar Sıradağlar Dalma – Batma Böl Hendek ve Volkan UZAKLAŞMA HAREKETİ Volkanik Sıradağlar HAREKET *Yan yana olan iki levha eşit ya da farklı süratlerle aynı yönde ya da zıt yönde kayarak hareket edebilir. Depremler TERİMLERİÖncü deprem Ana depremden önce meydana gelenküçük sarsıntılar öncü Deprem Ana depremden sonra kayaçların yerlerineoturması sürecinde meydana gelen, ana depreminbüyüklüğünü geçmeyen sarsıntılar artçı Büyüklüğü Depremin merkezinde açığa çıkan enerjinin miktarı depremin büyüklüğüdür. Büyüklük yer sarsıntısının sismograf ile ölçülmesiyle elde Depremin binalar ve insanlar üzerinde meydana getirdiği hasarın derecesidir.*Depremlerin oluşumunu, ölçü aletlerini, ölçme yöntemlerini ve deprem ile ilgili diğer konuları inceleyen ve değerlendiren bilim dalına sismoloji deprembilim, bu alanda çalışan bilim insanlarına ise sismolog deprembilimci ŞİDDETİ Romen rakamları I – XII hasarla ÇEŞİTLERİ 1- Tektonik D. 2- Volkanik D. 3- Çöküntü SICAKLIK FARKINDAN KAYN. HAVA OLAYLARI*Hava koşulları, Dünya’nın Güneş ışınlarını alma durumuna ve hava küreyi oluşturan maddelere bağlıdır.• Havada 4 farklı bileşen Azot , Oksijen , Argon ,Karbondioksit yanında SU BUHARI da vardır.• Hava olayları yeryüzünü saran ATMOSFER tabakasında Yatay yönde meydana gelen hava hareketine oluşumunun temel nedeni basınç farkıdır. Rüzgarların çevrelerine etkilerini BEAFORT ÖLÇEĞİ ile sürati artıkça etkiside artar. En güçlüsü KasırgaTayfunHortumlar ve Kasırgalar*Sıcak hava alanlarında hızlı bir şekilde kendi ekseni etrafında dönen rüzgarların en küçüğüne şeytan kulesi, ortancasına hortum, en Büyüğü ve en kuvvetlisine ise kasırga denir*Aşağısında sıcak ve nemli hava, yukarısında ise soğuk ve kuru hava bulunan yüzeyler üzerinde meydana gelen hortumlar, soğuk hava ile sıcak havanın dar bir alanda aniden yer değiştirmesi ile oluşur.*Kasırgalar ise sadece suyun sıcak ve havanın nemli olduğu tropikal okyanuslarda oluşur. Bir kasırganın oluşabilmesi için öncelikle okyanus suyunun sıcaklığının en az 27 oC’a ulaşması gerekir. Su sıcaklığı bu seviyeye geldiğinde, okyanus yüzeyindeki ılık ve nemli hava konveksiyon yoluyla yükselmeye başlar. Bu havanın çevresinde girdap gibi dönen güçlü bir rüzgâr oluşur. Ardından yağmur bulutları toplanır ve fırtına patlar. Fırtınanın kasırga sayılması için rüzgârın en az 118 km/h’lik bir sürate ulaşması gerekir. Kasırga durgun bir merkezin çevresinde dev bir girdap gibi döner. Kasırgalar, hortumlara göre çok daha geniş alanlara yayılır; daha uzun ömürlü ve daha bölgesel olup yavaş hareket NEM Havadaki su buharına nem sıcaklığı artıkça daha fazla nem taşır.• Nemli hava gökyüzüne yakın yerlerde yoğuşursa YAĞMUR – KAR – DOLU oluşur.• Nemli hava yeryüzüne yakın yerlerde yoğuşursa ÇİY – KIRAĞI BASINÇ ALANI Hava sıcaklğı yüksektir. Bulut BASINÇ ALANI Hava sıcaklığı düşüktür. Bulut Hareketi Yüksek basınç alanalarından alçak basınç alanlarında bölgelerde Uzun süreçlidir. 30 – 35 YIL Ortalama hava Dalı KLİMATOLOJİHAVA OLAYLARIBelli bir yerde kısa süreli günlük , haftalık hava dalı METEROLOJİ Kavram Haritası Taş küre ve hava küre... Bu ikisi birbirini tamamlayan ve Dünya’mızı oluşturan unsurlardır. Üzerinde yaşadığımız Dünya’m›z› tanımak, bizim için çok önemlidir. Dünya’m›z›n oluşumu, gelişme evreleri; atmosferin, kıtaların, okyanusların ve dağların oluşumu bilim insanları tarafından çok eski zamanlardan beri merak edilmifltir. Diğer yandan fırtınalar, kasırgalar, depremler, volkan patlamaları gibi çeşitli doğa olayları da insanları etkilemiştir ve etkilemeye de devam etmektedir. Günümüzde faaliyette olan volkanların önemli bir k›sm› Büyük Okyanus’taki “ateş halkası” olarak adlandırılan bölgededir. Aşağıdaki haritada kırmızı noktalar›n yoğun olarak bulunduğu yerler ateş halkasını göstermektedir. Buradaki volkanik patlamalar birçok depreme de neden olmaktadır. Peki, bu olaylar nasıl meydana gelmektedir? Atefl halkası üzerinde birçok volkan bulunmas›n›n sebebi nedir? Bunları hiç düşündünüz mü? Doğal Süreçler Ünitesinde evrenin, Dünya’nın, okyanusların, dağların, depremlerin, volkanların ve hava olaylarının nasıl oluştuğunu öğreneceğiz. Gelin hep beraber Dünya’m›z› tanıyarak tafl kürede ve hava kürede olanları anlamaya çalışalım. EVREN VE DÜNYAMIZ NASIL OLUŞTU? Evrenin nasıl oluştuğuyla ilgili sorular, geçmişten günümüze, her devirde insanların zihnini kurcalamıştır. Arno A. Penzias Arno Penzia ve Robert W. Wilson Rabırt Vilsın da bu ve benzeri soruları cevaplayabilmek için 1964 yılında, New York yakınlarındaki Bell Bel Laboratuvarları’nda, tasarladıkları özel araçlarla uzayı ve uzaydaki ışınımları inceliyorlardı. Evrenin oluşum grafiği için tıklayın. Bu ölçümleri yaparken tanımlayamadıkları bir ışımanın varlığını fark ettiler. Bu ışımanın araçlarda oluşturduğu paraziti gidermeye çalıştılar ancak ne yaparlarsa yapsınlar bunu bir türlü önleyemediler. Sonunda diğer bilim insanlarının da katkısıyla bu parazitin sebebinin “kozmik ışın” adı verilen ışımanın olduğunu buldular. Sonradan evrenin oluşumuyla ilgili öne sürülen “Büyük Patlama” teorisini açıklayan temellerden biri olan bu buluş, onlara 14 yıl sonra, 1978’de Nobel Ödülü’nü kazandırdı. 2006 yılında Nobel fizik ödülüne, evrenin oluşumunda Büyük Patlama’nın rolünü araştıran Amerikalı bilim insanları John C. Mather Jon Metır ve George F. Smoot Corc Sımuut layık görüldü. Mather ve Smoot 1989’da NASA’nın COBE Kozmik Işınım Kâşifi uydusundan gelen verilere dayanarak yaptıkları ölçümlerle, evrenin doğumundan 380 000 yıl sonraki hâlini anlamayı başarmışlardı. Evrenin tarihinde bu kadar geriye gidilmesi büyük bir aşamaydı. Büyük patlama videosu için tıklayınız. DÜNYAMIZIN OLUŞUMU Günümüzde çoğu, hesaplara ve tahminlere dayanan birçok teori ileri sürülerek evrenin yapısı anlaşılmaya çalışılmaktadır. Hâlen, dünyanın çeşitli yerlerinde çok hassas araçlara sahip ekipler, evrenin ve Dünya’nın oluşumu ile ilgili yeni bilgilere ulaşmak amacıyla gözlemler yapmaktadır. Fakat evreni tam olarak anlamak için çok uzun sürecek inceleme ve gözlemlere ihtiyaç vardır. Yandaki foto¤rafta da görüldü¤ü gibi gelişen teknolojinin beraberinde getireceği ileri seviyedeki teleskoplar ve geliştirilecek yeni gözlem sistemleri ile insanoğlunun, ileriki zamanlarda evrenin ve Dünya’nın oluşumu ile ilgili bugün olduğumuzdan çok daha fazla bilgiye sahip olacağı tahmin edilmektedir. Yer Kabuğunu Etkileyen Levha Hareketleri Alman bilim insanı Alfred Wegener Alf›red Vegen›r, 1912 yılında, bütün kıtaların 250 milyon yıl önce tek parça hâlinde dev bir kıta olduğunu öne sürdü. Ona göre bu dev kıta daha sonra küçük kıtalara bölünmüş ve bunlar da zamanla birbirlerinden ayrılmışlardı. Gelin, yapacağımız bir etkinlikle Wegener’›n bu görüşünü hep birlikte anlamaya çalışalım. Wegener bu soruları, kıtaların okyanus tabanı üzerinde kaydığını öne sürerek cevaplamaya çalışsa da bu görüşüne çoğu bilim insanı katılmadı. ilerleyen yıllarda Harry Hammond Hess Hery Hemınd Hes, bilimsel araştırmalarının bir sonucu olarak kıtaların hareketi yanında okyanus tabanının da hareketli olabileceğini öne sürdü. Çünkü okyanus tabanı, tam ortada, sırt adı verilen noktada ayrılmaktaydı. Onun okyanus tabanı yayılması olarak adlandırılan bu teorisi kıtaların hareketini açıklamaktaydır. Çünkü bilim insanları bu doğrultuda yaptıkları araştırmalar sonunda kıtaların ayrılmasına, ateş küredeki hareketliliğin neden olduğunu keşfetmifllerdir. Buna göre yandaki şekilde görüldüğü gibi Dünya’mızın katmanlarından biri olan ateş kürede, magma olarak adlandırılan sıcak ve akışkan bir madde bulunmaktadır. Ateş küredeki hareketliliğe de bu magma neden olmaktadır. Bilim insanları, belli bir süre sonra kıtaların levha hareketleri sonucunda birleşerek gelecekte tek bir kıta hâline geleceğini öne sürmektedirler. Geçmiş zamanlarda da defalarca dev kıtalar oluşmuş ve konveksiyon hareketinin etkisiyle bu k›talar da tekrar ayrılmıştır. Başka bir deyişle, kıtalar milyonlarca yıl sürebilen uzun süreçlerde birleşmekte ve sonra tekrar parçalanmaktadır. Bunları Biliyor muydunuz Günümüzden 250 mi lyon yıl kadar önce, kıtaların tek ve kocaman bir parça halinde olduğunu söyleyen bilim insanları, bu kıtaya Pangea Panciya adını vermişlerdir. Levha hareketleri üç farklı biçimde gerçekleşir; yukar›daki flekillerden birincisindeki gibi birbirlerinden uzaklaşabilir, ikincisindeki gibi birbirlerine yaklaşabilir ya da üçüncüsündeki gibi birbirlerine yatay olarak aynı ya da zıt yönde sürtünebilir Dünyamızın oluşumu ve levha hareketleri Levhaların Yaklaşma Hareketi Birbirine yaklaşan levhalar bir süre sonra birbiriyle çarpışır. İki levhanın çarpışmasıyla oluşan yeryüzü şekli, yaklaşan levhaların türüne göre değişir. Bu durum üç farklı şekilde gerçekleşir; Kıtasal Levha ile Kıtasal Levha Yaklaşması Bu levhaların yoğunlukları azdır. Bunlar yaklaşarak çarpıştıklarında levha kenarlarındaki yer kabuğu, çok büyük kıvrımlar oluşacak biçimde yukarı doğru itilir. Milyonlarca yıl içinde gerçekleşen bu olay sonucunda kıvrımlı sıradağlar oluşur. Ancak bu hareket çok güçlüyse dahi oluşur. Okyanusal Levha ile Kıtasal Levha Yaklaşması Bu levhalar bir araya geldiğinde okyanusal levha kendisine göre daha az yoğun olan kıtasal levhanın altına doğru dalar. Bu hareket nedeniyle yüzeyde bir hendek çukur oluşur. Bu olayın meydana geldiği alan dalma-batma bölgesi olarak adlandırılır. Diğer yandan ateş küre içinde giderek daha derine inen okyanusal levha ise eriyerek magmaya karışır. Magma da zayıf noktalardan yeryüzüne doğru yükselerek yukarıda volkanları oluşturur. Bu tür levha sınırlarında üstte kalan kıtasal levhadaki yer kabuğunun sıkışması nedeniyle dağlar da oluşabilir. Okyanusal Levha ile Okyanusal Levha Yaklaşması Bu levhalar bir araya geldiğinde ikisi de birbirinin altına dalmaya çalışır. Sonunda yoğunluğu fazla olan levha dalmayı gerçekleştirir. Bu hareket nedeniyle derin hendekler oluşur. Dalmayı gerçekleştiren levha battığı noktada ateş küre ile temas ederek erir ve magmaya karışır. Magma da okyanus tabanında bulduğu zayıf noktalardan yeryüzüne doğru yükselmeye başlar ve yukarıda volkan dizilerini oluşturur. Levhaların Uzaklaşma Hareketi Okyanus tabanında iki levhanın birbirinden uzaklaşmakta olduğu sınırda, magmanın çoğu levha kenarlarında katılaşıp kalırken bir kısmı da çatlaklardan yüzeye ulaşarak yayılma sırtları olarak adlandırılan volkanik sıradağları meydana getirir. Sürekli olarak biçim değiştiren okyanus tabanları zaman zaman yok olsa da bunların yerine yenileri oluşur. Milyonlarca yıldır devam eden levha hareketleri, bundan milyonlarca yıl sonra da günümüzdeki okyanusların şeklinin değişmesine ya da yeni okyanusların oluşmasına neden olacaktır. Levhaların Yanal Hareketi Levha sınırlarında kısa zaman dilimlerinde ani ve şiddetli şekil değişiklikleri meydana gelir. Yanal hareket sırasında bir levha diğerine dayandığında arada kalan kayalar sıkışarak yerlerinden oynar ya da kırılır. Etkinli¤imizde buna benzer bir durum gözlemledik mi? Bu kırılma ve kopmalar sonucu açığa çıkan enerji dalgalar hâlinde yayılarak yeryüzünde sarsılmaya neden olur. Bu olaya deprem denir. Depremlerin büyük bir bölümü levhaların bitişme yerleri üzerinde olur. Genellikle depremler bir dakikanın altında bir süre ile sınırlı kalır, fakat üç dakika kadar süren depremlere de rastlanmıştır. Önce aşağıdaki şekli inceleyerek depremle ilgili temel kavramları öğrenelim sonra da Afet Eğitimi adlı dergiden alınmış olan röportajı dikkatlice okuyarak depremle ilgili teknik kavramlar hakkında bilgi sahibi olalım. Unutmayalım ki, depremden korunmanın ve zararlarını en aza indirmenin önemli yollarından birisi de depremle ilgili doğru bilgilere sahip olmaktır. DEPREMDeprem, ya da diğer adlarıyla Yer Sarsıntısı, Zelzele yer kabuğunda beklenmedik bir anda ortaya çıkan enerji sonucunda meydana gelen sismik dalgalar ve bu dalgaların yeryüzünü sarsması olayıdır. Sismik aktivite ile kastedilen meydana geldiği alandaki depremin frekansı, türü ve büyüklüğüdür. Depremler Sismometre ile ölçülür. Bu olayları inceleyen bilim dalına da Sismoloji denir. Depremin Moment magnitüd ölçeği ya da eskiden kullanımda olan Richter ölçeği ile belirlenir. Bu ölçeğe göre 3 ve altı şiddetteki depremler genelde hissedilmezken 7 ve üstü şiddetteki depremler yıkıcı olabilir. Sarsıntının şiddeti Mercalli şiddet ölçeği ile ölçülür. Depremin meydana geldiği noktanın derinliği de yıkım kuvvetine etkilidir ve yer yüzüne yakın noktada gerçekleşen depremler daha çok hasar vermektedir. Dünya yüzeyinde gerçekleşen depremler kendilerini bazen sallantı bazen de yer değiştirme şeklinde göstermektedir. Bazen yeryüzüne yakın bir noktada güçlü bir deprem gerçekleştiğinde tsunamiye sebep olabilir. Bu sarsıntılar ayrıca toprak kayması ve volkanik aktiviteleri de tetikleyebilir. Deprem nasıl oluşur animasyonu için tıklayınız. Artçı depremler Ana depremden sonra meydana gelen sarsıntılara artçı sarsıntı denmektedir. Artçı sarsıntılar ana depremin hissedildiği merkezde gerçekleşir ancak şiddet olarak ondan daha küçüktür. Eğer artçı sarsıntı ana depremden daha şiddetli gerçekleşirse bilinmelidir ki artçıdan önce meydana gelen deprem ana deprem değil öncü sarsıntıdır ve artçı sarsıntı adı verilen sarsıntı aslında ana depremdir. Deprem videosu için tıklayın. Depremlerin ölçümü ve yerlerinin belirlenmesi Depremler Sismometrelerle uzun mesafeler boyunca ölçülür çünkü sismik dalgalar Dünyanın iç kısmı boyunca hareket halindedirler. Depremin kesin şiddeti Moment magnitüd ölçeği numaralandırması ya da eskiden kullanımda olan Richter ölçeği ile tespit edilir. Buna göre 7 ve üstü depremler yıkıcı türlerdendir. Hissedilen şiddet ise Mercalli şiddet ölçeği ile ölçülür. 2-12 şiddeti Her yer sarsıntısı değişik tipteki sismik dalgaların farklı hızlardaki hareketini meydana getirir Boylamsal P-dalgaları, Enlemsel S-dalgaları ve bir takım yüzey dalgaları. Sismik dalgaların yayılma hızı ortamın yoğunluğu ve esnekliğine göre 3km/s ile 13km/s arasında değişebilir. Yeryüzünde S-dalgalarına oranla P-dalgaları çok daha hızlı ilerler. Rasathaneler ile depremin merkez üssü arası uzaklık farkı ölçülmekle birlikte deprem odağının derinliği de kabaca ölçülür. Deprem anında yapılması gerkenler ile ilgili animasyon için tıklayınız. Depremin Sonuçları ve Yer Yüzünün Çatlaması ve Çığlar Sıvılaşması Tsunami oluşumu Volkanlar Yanardağlar Depremlere de sebep olan bu volkanlar acaba nasıl meydana gelmektedir? Volkanları yakından tanımaya ne dersiniz? Yeryüzünü incelediğimizde levhaların uzaklaştığı ya da yakınlaştığı sınırlarda volkanik ada ve dağ oluşumlarını görebiliriz. Ancak bazen levha sınırlarından uzak noktalarda da volkanik oluşumlar gözlenmektedir. Sıcak nokta olarak adlandırılan bu yerler magmanın yer kabuğunun uyguladığı basıncı yenerek yeryüzüne ulaştığı noktalardır. Halen sıcak nokta üzerinde bulunan Hawaii Havai Adaları bu oluşumun güzel bir örneğidir. Volkanik oluşumlar sonucunda meydana gelen bir diğer yeryüzü şekli de volkanik göllerdir. Bu göller volkanik patlamalar sonucunda oluşan kraterlerin yağışlarla dolmas›yla meydana Meke gölü bunun güzel bir örneğidir. Volkan patlaması videosu için tıklayınız. Volkanlar bir yandan yer kabuğunu etkileyerek çeşitli yeryüzü şekilleri meydana getirirken bir yandan da aşağıda verilen Pompei Pompeyi örneğinde olduğu gibi bizim hayatımızda olumsuz etkilere sebep olmaktadır. Bunları biliyor muydunuz? MS 79 yılında, İtalya’da Vezüv volkan› birdenbire faaliyete geçmiş ve yakınındaki kasabalar, kentler; yanardağın püskürttüğü sıcak lav, kül ve zehirli gazlarla yok olmuştur. Bu kentlerden biri olan Pompei, 1711 yılında yapılan kazılar sonucu ortaya çıkarılıncaya kadar, 6 m kalınlığındaki volkanik kül örtüsü altında kalmıştır. Bu kül örtüsü, kentteki her şeyi o zamanki biçimleriyle korumuştur. Kentin bulunduğu kazı alanı, küllerden ve kükürt dumanlarından kaçmaya çalışırken ölen insanlara ait kalıntılar ile doludur. SICAKLIK FARKINDAN OLUŞAN HAVA OLAYLARI Sabah uyandığınızda, hava durumunun nasıl olacağını hiç düşündünüz mü? Hava sıcak mı, soğuk mu, rüzgârlı mı, yağışlı mı olacak? Televizyonda, radyoda ve gazetelerde yapılan hava tahminleri, önümüzdeki birkaç gün için havanın nasıl olabilece¤ini öğrenmemizi sağlar. Meslekleri gereği pilotlar, denizciler, çiftçiler, sürücüler gibi hava durumunu bilmek zorunda olan birçok insan vardır. Çünkü onlar yapacakları işleri hava koşullarına göre ayarlamaktadır. Hava koşulları, Dünya’nın Güneş ışınlarını alma durumuna ve hava küreyi oluflturan maddelere bağlıdır. Peki, hava küredeki bu maddelerin neler olduğunu biliyor muyuz? Gelin aşağıdaki grafiği inceleyerek bu maddelerin neler olduğunu öğrenelim. havanın büyük çoğunluğunu azot ve oksijen gazlarının, geriye kalan çok az bir kısmını ise karbon dioksit, su buhar› ve diğer gazlar ile tozların oluşturduğunu görürüz. Karbondioksit ve su buharı bu bileşenler içinde çok az bir yüzdelik dilime sahip olsa da yaşam için gerekli olan gazlardır. Su buharı aynı zamanda hava olaylarının gerçekleşmesini sağlayan çok önemli bir maddedir. Dünya’nın her yerinde bilim insanları çeşitli gözlem araçlar›yla etkinliğimizdeki gibi günlük hava durumunu gözlemlerler. Gözlemleri sonucunda elde ettikleri verileri bilimsel açıdan yorumlayarak yağmur, kar, rüzgâr ve fırtına gibi hava olayları ile ilgili tahminlerde bulunurlar. Bu tahminleri hava durumu bültenleri ile bize aktarırlar. Günden güne ve bölgeden bölgeye değişen bir özelliğe sahip olan hava olaylarını sıcaklık, yağış, rüzgâr, nem ve hava basıncı gibi değişik etkenler rüzgârlar, atmosferdeki havanın Dünya çevresindeki hareketini kolaylaştırdığından havaolaylarını belirlerken oldukça önemlidir. RÜZGARLAR Rüzgârı göremeyiz ama çevremizdeki etkilerini hissederiz. Rüzgârın cisimleri sürüklemesi onun varlığını ispatlar. Peki, rüzgâr nedir? Havayı hareket ettirip de rüzgâra neden olan güç ne olabilir? Yapacağımız bir etkinlikle bu soruların cevabını araştıralım. Yatay yönde meydana gelen hava hareketine rüzgâr denir. Geldikleri yerlerin sıcaklık koşullarını gittikleri yerlere de taşıyan rüzgârların oluşumunun temel sebebi basınç farkıdır. Rüzgâr oluşumu Dünya’mızın günlük dönüş hareketiyle sürekli devam eder. Rüzgârlar zaman zaman hız değiştirerek bazen sakin esen meltemler bazense insanı ürküten fırtınalar, kasırgalar hâline gelir. Ancak rüzgâr olmadan fırtına ya da kasırga olmaz. HızlarI farklı olan rüzgârların çevrelerine olan etkileri de farklıdır. Aşağıda rüzgârların çevrelerine olan etkilerini tanımlayan “Beaufort Bifort Ölçeği” verilmiştir. Hortumlar ve Kasırgalar Bazı rüzgârlar belli bir yönde kuvvetli şekilde eserken bazıları ise kendi ekseni etrafında döner. Sıcak hava alanlarında hızlı bir şekilde kendi ekseni etrafında dönen rüzgârların en küçüğüne şeytan kulesi, ortancasına hortum, en büyüğü ve en kuvvetlisine ise kasırga denir. Aşağısında sıcak ve nemli hava, yukarısında ise soğuk ve kuru hava bulunan yüzeyler üzerinde meydana gelen hortumlar, soğuk hava ile sıcak havanın dar bir alanda aniden yer değiştirmesi ile oluşur. Hortum, ucunun yere değmesiyle birlikte rastladığı her şeyi içine çekmeye çalışır. Böylece şiddetli şekilde dönen, su, toz ve diğer yabancı maddelerden oluşan, siyaha yakın koyu renkli bir sütun hâlini alır. Türkiye’de hortumlar nadiren görülür. Çoğu hortum yarım saatten fazla sürmez, hatta bazıları yalnızca birkaç dakika sürer. Kasırgalar ise sadece suyun sıcak ve havanın nemli olduğu tropikal okyanuslarda oluşur. Aşağıdaki resimde kasırgadan bir kesit görülmektedir. Bir kasırganın oluşabilmesi için öncelikle okyanus suyunun sıcaklığının en az 27 C’a ulaşması gerekir. Su sıcaklığı bu seviyeye geldiğinde, okyanus yüzeyindeki ılık ve nemli hava konveksiyon yoluyla yükselmeye başlar. Bu havanın çevresinde girdap gibi dönen güçlü bir rüzgâr oluşur. Ardından yağmur bulutları toplanır ve fırtına patlar. Fırtınanın kasırga sayılması için rüzgârın en az 118 km/h’lik bir sürate ulaşması gerekir. Kasırga durgun bir merkezin çevresinde dev bir girdap gibi döner. Kasırgalar, hortumlara göre çok daha geniş alanlara yayılır; daha uzun ömürlü ve daha bölgesel olup yavaş hareket kadar edindiğimiz bilgilere göre yukarıdaki gazete haberinde bahsedilen hortumun oluşumu hakkında ne söyleyebiliriz? Peki, Çubuk’ta kasırga oluşabilir miydi? Havadaki Nem Nem, havada bulunan su buharı miktarıdır. Nem ölçümlerinde mutlak nem, bağıl nem ve spesifik nem hesaplanır. Mutlak nem birim hacimdeki nem miktarıdır. Gram/metreküp olarak verilir. Bağıl nem havadaki nem miktarının o havanın alabileceği maksimum neme olan oranıdır. Birimsel olarak verilir ve sıcaklık ile ters orantılıdır. Spesifik nem ise bir gazda bulunan su buharının ağırlığının gaz ağırlığına olan oranıdır. İngilizcede moisture ise bir katının aldığı ya da verdiği sıvı miktarına denir. Türkçede ise tam bir karşılığı yoktur, rutubet olarak adlandırılabilir. Çiğ noktasında ise yüzey üzerindeki bağıl nem %100’e eşittir. Bu, çiğ noktasın sıcaklığında havanın ya da ilgili gazın suya doyduğu anlamına gelir, sıcaklığın biraz daha azalması durumunda yüzey üzerinde bir miktar su yoğunlaşacaktır. Nem Oranı Havadaki nem oranı, havadaki su veya su buharı miktarının bir ölçüsü değildir. Havadaki nem miktarı bir metreküp havanın yüzde 4'ünü de geçmez. Bağıl nem, o sıcaklıktaki havada buharlaşma ile yoğuşmanın nekadar dengede olduğunu gösterir. Diğer bir deyişle, bağıl nem oranı yüzde 100 olduğunda hava ile su yüzeyi arasında buharlaşma ve yoğuşma ile olan su molekülü transferi dengededir demektir. Bağıl nem yüzde 100'den küçük olduğunda ise, su vb yüzeylerden yoğuşmadan daha çok buharlaşma ile havaya su molekülü transfer edilir. Bağıl nem ne kadar küçükse havaya buharlaşma ile olan su buharı transferi o kadar hızlı ve fazladır. Bu nedenle bağıl nemin düşük olduğu günlerde cildimiz cabuk kurur ve parkelerin araları açılır... TV'lerde verilen nem oranları, cildimizden olan buharlaşma ile vücudumuzun soğuyarak sıcaklığını ne kadar başarılı bir şekilde dengeleyebileceğine, yani hissedilen sıcaklığa dair bir fikir verir. Çok sıcak günlerde, yüksek bağıl nem olduğunda vücütumuzdan olan buharlaşma yavaşlar ve bunalmaya başlarız. Bağıl nemin sıcaklığa bağlı grafiği için tıklayınız. Nem'in Yararları ve Zararları Nem, vucuttaki kuruluğu önler ve vucutta oluşabilecek kuruluk neticesinde oluşabilecek tahrişleri önlemeye yardımcı olur. Ayrıca nemli havalarda nefes alıp-verme kuru ve sıcak iklimin hüküm sürdüğü yerlere nazaran daha kolaydır. Nem, özellikle sıcak havalarda insan vucudunu olumsuz yönde etkileyebilir. Vucutta aşırı terleme ve vucut sıcaklığının artması, neticesinde vucutta bıkkınlık ve metabolizmada yavaşlığa neden olabilir. Ayırca nem, demirin paslanmasına ve çabuk tahriş olmasına neden olur. Betonarme yapılarda betonun içine işleyecek olan nem, demir aksama zarar vererek, binanın statiğinin bozulmasına neden olur. İklim İklim, bir yerde uzun bir süre boyunca gözlemlenen sıcaklık, nem, hava basıncı,rüzgar, yağış, yağış şekli gibi meteorolojik olayların ortalamasına verilen addır. Hava durumundan farklı olarak iklim, bir yerin meteorolojik olaylarını uzun süreler içinde gözlemler. Bir yerin iklimi o yerin enlemine, yükseltisine, yer şekillerine, kalıcı kar durumuna ve denizlere olan uzaklığına bağlıdır. İklimi inceleyen bilim dalınaklimatoloji adı verilir. İklim türleri, sıcaklık ve yağış rejimi gibi durumlara bakılarak sınıflandırılabilir. Ancak günümüzde en çok kullanılan sınıflandırma sistemi, aslen Wladimir Köppen tarafından geliştirilmiş olan Köppen iklim ise, göl yataklarında ve buzullarda bulunan tortular gibi biyolojik olmayan; yine ağaç halkaları, mercanlar gibi biyolojik kaynaklarla antik iklimleri inceleyen bilim dalıdır. Bu yöntem eski dönemlerde bir yerdeki sıcaklık ve yağış rejimlerini göstermek ve inceleme yapmak için kullanılır. Bu tür çalışmaların sonunda ortaya matematiksel iklim modelleri çıkarılır ve gelecekte iklimin ne derece değişebileceği konusunda tahminler yürütülür. Hava Olayları Dünya’yı diğer gezegenlerden ayıran özellilerinin başında üzerinde hava olaylarının görülmesi ve canlı yaşamına olanak sağlayan atmosferinin var olması gelir. Atmosfer %78 Azot - % 21 Oksijen - % 1 su buharı, karbondioksit ve diğer gazlardan buharı hava olaylarının gerçekleşmesi için, karbondioksit ise fotosentez olayı için gereklidir. Bu gazların oranı zamanla değişebilir. Mesela, karbondioksit oranının artması atmosferin güneş ışınlarını tutma oranını artırır. Bu özelliğe göre karbondioksit miktarının artması hava sıcaklığının artmasına, azalması ise hava sıcaklığının azalmasına sebep adamları çeşitli gözlem araç ve gereçlerle hava raporunu gözlemleyerek hazırlar ve elde ettikleri verileri bilimsel olarak karlı, yağmurlu, rüzgârlı vb. şekilde olayları yeryüzünde bitki türleri, hayvan türleri dağılımının oranını, toprak oluşumu ve türlerini, denizlerin tuzluluk oranını vb. oluşumları etkiler. • Rüzgarlar Atmosferdeki hava ağırlığından dolayı Dünya üzerine basınç uygular. Ancak atmosfer basıncı Dünya üzerindeki her noktada aynı değildir. Kimi yerde alçak, kimi yerde yüksektir. Dünya yüzeyinde yükseldikçe atmosfer basıncı azalır. Bu basınç farkı rüzgârların oluşmasına sebep olur.• Yatay yönde meydana gelen hava hareketlerine rüzgâr denir. Geldikleri yerlerin sıcaklıklarını gittikleri yerlere taşıyan rüzgârların sebebi basınç farkıdır. Rüzgâr oluşumu Dünyamızın günlük dönüş hareketiyle sürekli devam eder. Rüzgârlar zaman zaman hız değiştirerek bazen sakin esen meltemler bazen ise fırtınalar, kasırgalar meydana gelir. Hızları farklı olan rüzgârların çevrelerine olan etkileri de farklıdır. Rüzgârların etkileri “Beaufort Bifort Ölçeği” ile tanımlanır. Bifort ölçeğine bakıldığında rüzgârın hızı artınca kuvveti ve etkisi de artmaktadır. Günlük ve Mevsimsel Sıcaklık Değişimleri Dünyanın kendi ekseni etrafında dönüşü Dünyamızın kendi ekseni etrafında dönüşünü 24 saatte tamamlar. Bu şekilde kendi ekseni etrafında dönerken Güneş’e bakan yüzünde gündüz arka yüzünde ise gece yaşanacaktır. Bu nedenle Güneş’e bakan kısmı daha sıcak olup bu yüz aydınlık olur. Bu yüze değen Güneş ışınları sahip oldukları ısı enerjisini Dünyanın bu yüzündeki cisimlere aktaracak ve onlarında ısınmalarını sağlayacaktır. Dünyanın Güneş’e dönük olmayan yüzü Güneş’ten gelen ışınlardan bir süre uzak olacağı için bu kısımda hava soğuk olur. Dolayısıyla gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkının Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesinden kaynaklandığını söyleyebiliriz. Dünya’nın Güneş Etrafında Dönüşü Dünyanın Güneş etrafında dönmesi mevsimleri oluşturur. Dünyanın dönme ekseninin eğik olması nedeniyle Güneş ışınları dik olarak alan bölgeler de sürekli değişir. Dünyada bir yılda her iki yarım küre farklı farklı mevsimler yaşar. Eğer eksen eğikliği olmasaydı, Dünya Güneş etrafında dolanırken Güneş ışınlarının yere düşme açısı değişmeyecek, sıcaklık değişimleri gerçekleşmeyecek, böylece mevsimler oluşmayacaktı. Ekvator bölgesine güneş ışınları dik olarak geldikleri için bu bölgenin sıcaklığı çok fazladır. Kutuplara gelen ışınlar ise eğik oldukları için bu bölgeler yıl boyunca soğuktur. Mevsimlerin meydana gelmesi de Dünyanın eğik duruşu ve Güneş etrafındaki hareketi ile ilgilidir. KAYNAKÇA 2012 , Nisan 09 9. İklim. 2012 , Nisan 09. 10. Günlük mevsimsel sıcaklık değişimleri. 2012 , Nisan 09. 11. Güneş B.2011. İlköğretim Fen ve Teknoloji 8. sınıf ders kitabı. Hava olayları. 2012 , Nisan 09. KONU 5. Sınıf Fen Bilimleri Yıkıcı Doğa Olayları Yıkıcı doğa olayları can ve mal kayıplarına neden olan doğal afetlerdir. Yıkıcı doğa olayları kısa sürede meydana gelir, insanlar tarafından önlenemez. Yıkıcı doğa olaylarının nerelerden ve ne zaman olacağı tahmin edilebilmektedir, fakat kesin zamanı tam olarak bilinemediği için can ve mal kayıplarına neden olur. Deprem, heyelan, sel, kasırga, volkan patlamaları yıkıcı doğa olaylarından bazılarıdır. A- Deprem Yer kabuğu levhalardan oluşmuştur, bu levhalar sürekli hareket halindedir. Levhalarda meydana gelen ani kırılmalar nedeni ile depremler meydana gelir. Depremle oluşan titreşimlerin dalgalar halinde yer yüzüne ulaşır ve hasarlara neden olur. Kısaca yer kabuğunun yapısında oluşan sarsıntılara deprem zelzele denir. Depremle ilgili kavramlar Depremle İlgili Kavramlar Fay hattında meydana gelen kırılmalar ve çökmeler depreme neden olur. Ortaya çıkan titreşimler dalgalar yayılarak yer yüzünde sarsıntılar oluşturur. Depremler levhaların birleştiği yerlerde ve fay hatlarında meydana Fay Yer kabuğunda oluşan arazi kırığına fay Fay Hattı Fayın başladığı ve bittiği noktalar arasındaki mesafeye fay hattı denir. Fay hattında birçok fay Deprem Bölgesi Fay hattı geçen, deprem oluşma ihtimalinin yüksek olduğu bölgeye deprem bölgesi denir. Levha hareketleri ve volkan püskürmesi gibi depreme neden olan olayların gerçekleştiği Merkez Deprem Üssü Deprem dalgalarının yer yüzüne en kısa mesafeden ulaştığı noktaya merkez üssü denir. Merkez üssünde deprem en şiddetli Odak noktası Depremin yer altında meydana geldiği yere odak noktası denir. Ülkemizin Deprem Haritası Depremden Korunma Yolları Depremler önlenemez fakat alınacak tedbirler ile vereceği zararlar azaltılabilir. Binalar sağlam zemin üzerine yapılmalıdır, fay hatları üzerine yapılmamalıdır Binalar sağlam yapılmalıdır. Eksik ve çürük malzeme kullanılmamalıdır. Çürük binalar tespit edilerek yıkılarak yenileri yapılmalıdır. Deprem konusunda eğitimler verilerek insanlar bilinçlendirilmelidir. Deprem öncesi yapılması gereken hazırlıklar Deprem çantası oluşturulmalıdır. Aile afet planı oluşturulmalıdır. Raflar duvarlara sabitlenmelidir. Ağır ve kırılabilir eşyalar alt raflarda saklanmalıdır. deprem çantası Deprem sırasında yapılması gerekenler Sakin olmalısınız. Yanan ocak ve vanaları kapatınız. Evden çıkmayı düşünmeyin. Devrilebilecek ve kırılarak zarar verecek eşyalardan uzak durunuz. Güvenli olduğunu düşündüğünüz yerde çök kapan tutun pozisyonda depremin bitmesini bekleyiniz. B- Volkan Yanardağ Patlamaları Volkan, magmanın yer kabuğundan çıktığı yerlerdir. Volkandan çıkan magmaya lav denir. Volkan genellikle koni şeklindedir. Volkanik patlamalar Dünya’nın iç yapısının halen sıcak olduğunu gösterir. Uzun süredir lav çıkarmayan volkanlar, sönmüş volkandır. Ülkemizde sönmüş yanardağlar volkanlar vardır. Hasan dağı, Erciyes dağı, Ağrı dağı, Süphan dağı Nemrut dağı bazılarıdır. Ülkemizde aktif yanardağ bulunmamaktadır. Volkan Patlamaları Volkan Patlamalarının Zararları Volkan patlamalarının aniden gerçekleşmektedir. Volkan patlaması sırasında depremde oluşmaktadır. Volkan patlaması sırasında sıcak lavlar insanların ölümüne neden olabilir. Volkan patlaması sırasında zehirli gazlar da ölümlere neden olur. Etrafa yayılan kül insanlara zarar verir. Volkanik Patlamadan Korunma Yolları İnsanlar aktif volkanların bulunduğu alanlarda yerleşmemelidir. Volkan patlamalarına karşı erken uyarı sistemleri oluşturulmalıdır. Volkanik patlama sırasında gerekli güvenlik önlemleri alınmalıdır. C-Sel Toprağın üzerini kaplayan ve ani, düzensiz, büyük su taşkınlarına sel denir. Akarsular taşıyabileceğinden fazla su ile yüklendiklerinde sel meydana gelir. Sel sonucu can ve mal kayıpları meydana gelir. Temiz su bulunamaz, tarım alanları zarar görür, ulaşım aksar. Selin Oluşma Sebepleri Toprağın emebileceğinden fazla yağış meydana gelmesi Kar kütlelerinin aniden erimesi Deniz seviyesinin aniden yükselmesi Tsunami, fırtına Sellerin çevreye zararlar Selden Korunma Yolları Binalar akarsu yataklarına yapılmamalıdır. Suyun akabileceği yağmur suyu Doğal bitki örtüsü ve orman korunmalıdır. Barajlar kurularak akarsular kontrol altına alınmalıdır. D- Heyelan Toprak kayması Heyelanlar çevreye verdiği zararlar Toprak tabakasının eğimli arazilerde büyük kütleler halinde kaymasına toprak kayması heyelan denir. Heyelan fazla yağış alan ve eğimli arazilerde görülür. Heyelan bir anda gerçekleşmesinden dolayı can ve mal kayıplarına neden olmaktadır. Toprağın suya doyması sonucu bir anda gerçekleşir. Heyelan genellikle ilkbahar mevsiminde görülmektedir. Ülkemizde Karadeniz Bölgesi en çok heyelanın görüldüğü yerdir. Heyelandan Korunma Yolları Heyelan olabilecek alanlarda bina yapılmamalıdır. Heyelan olabilecek yerlere setleristinat duvarı yapılmalıdır. Heyelan olabilecek yerlere uyarıcı levhalar yerleştirilmelidir. E- Kasırga Tayfun Bazen rüzgarların birbiri ile çarpışarak, kendi ekseni etrafında dönen girdap oluşturur. Bunların en küçüğü şeytan kulesi, ortancası hortum, en büyüğü ise kasırgadır. Kasırga ülkemizde görülmez. Kasırga okyanus kenarlarında, suyun sıcak ve havanın nemli olduğu yerlerde görülür. Kasırga oluşması için okyanus suyu sıcaklığının 27 °C olması gerekir. Kasırgaların hızı 120 km/h’den fazladır. Kasırga Rüzgarlar esme hızına göre farklı isimler alırlar. KasırgaTayfun > Fırtına > Meltem > Yel Rüzgar hızını göstermek için Beaufort Bifort ölçeği kullanılır. Rüzgar hızının ölçülmesinde anemometre kullanılır. Kasırgadan Korunma Yolları Kasırga uyarı sistemleri kurulmalıdır. Binalar kasırgaya dayanıklı yapılmalıdır. Binalarda sığınaklar yapılmalıdır. Yıkıcı Doğa Olaylarından Korunma Yolları Yıkıcı doğa olaylarından korunmak mümkündür. Barınma alanlarının güvenli alanlara kurulması ve sağlam yapılması can ve mal kayıplarını azaltacaktır. 5. Sınıf Fen Bilimleri Yıkıcı Doğa Olayları Test Çöz 8. Sınıf LGS Fen Bilimleri 1. Ünite Mevsimler ve İklim Konu Anlatımı ve Ders Notları PDF İndir dokümanı hazırlandı ve hem öğrenciler hem de öğretmen arkadaşlarım için ücretsiz olarak siteye eklendi. Ünite kapsamında yer alan tüm alt konu başlıklarını içeren Mevsimler ve İklim Konu Anlatımı Özeti ve Ders Notları PDF dosyası içerisinde Mevsimlerin Oluşumu, İklim ve Hava Olayları Konu Özetli Ders Notları da yer alıyor. İster toplu olarak, isterseniz ayrı ayrı indirebilir ve dilediğiniz yerden yazdırıp hemen çalışmaya başlayabilirsiniz. Dünya'nın Dönme Ekseni ve Güneş Etrafında Dolanma DüzlemiDünya'nın Günlük ve Yıllık Hareketleri ve SonuçlarıDünya'nın Eksen Eğikliği'nin SonuçlarıBirim Yüzeye Düşen Işık Enerji Miktarıİklim ve Hava Olayları Arasındaki FarklarYeryüzüne Yakın Yerlerde Oluşan Hava OlaylarıGökyüzüne Yakın Yerlerde Oluşan Hava OlaylarıAlçak ve Yüksek Basınç AlanlarıRüzgarın OluşumuKüresel İklim Değişikliği ve SonuçlarıKüresel Isınmanın SonuçlarıKüresel Isınmanın Etkisini Azaltmak İçin Yapılması Gerekenler 8. SINIF LGS YENİ NESİL SORULAR TEST PDF {getButton} $text={Deneme Sınavı} $icon={download} $color={16a085} {getButton} $text={Çalışma Kağıdı} $icon={download} $color={8e44ad} {getButton} $text={Konu Anlatımı} $icon={download} $color={4876ff} İklim ve Hava Hareketleri Konu 2 İklim ve Hava Hareketleri Ders Notu – Konu sınıf fen iklim ve hava hareketleri özet8. Sınıf Fen Bilimleri İklim ve Hava Hareketleri Konu sınıf fen iklim ve hava hareketleri özet – 8 sınıf fen iklim ve hava hareketleri özet8 sınıf fen bilimleri mevsimler ve iklim test Fen Bilimleri – Mevsimler ve İklim – İklim ve Hava sınıf fen iklim ve hava hareketleri özetDepremde binanın sallanması Sınıf Fen Bilimleri Konuları 1. Dönem ve 2. Dönem 8. Sınıf Eği̇ti̇m Konu Anlatimi-özet-tekrar Ve Kazanim Testleri̇.Öğrenim eş 2021-2022-13 – Elektrik Yüklü Cisimler Konusu Fen Bilimleri Ders Notu Mevsimlerin Oluşumu-İklim Plus – Fen Bilimleri DNA ve Genetik Kod Konu 1. Bölüm Mevsimlerin Oluşumu – Fen ve iklim lgs soruları – Yazilim Ucretsiz Indir. İklim ve Hava Hareketleri Konu Testi. Deniz Meltemi gündüzleri oluşan rüzgar çeşididir. fen iklim ve hava hareketleri konu özeti İklim ve Hava Hareketleri Konu Anlatımı 2 Nisan 2020 İklim ve Hava Hareketleri Konu Özeti Günlük yaşantımızda havanın bulutlu, yağmurlu, karlı ya da güneşli olduğunu gözlemlemekteyiz. Televizyonda hangi hava olaylarının gerçekleşebileceğinin anlatıldığını Hava Durumu’ programlarını izlemişsinizdir. Bölüm 2 İklim ve Hava Hareketleri Ders Notu – Konu Özeti. Eğer iki ortam arasındaki SICAKLIK FARKI ne kadar FAZLAYSA RÜZGAR ŞİDDETİ de o kadar FAZLADIR. 8 sınıf fen iklim ve hava hareketleri özet Fen Bilimleri İklim Ve Hava Hareketleri Ders Notları-Etkinlikleri-Test Soruları Ve Cevapları Konbuyu başlatan AskinElibol Başlangıç tarihi Dün 0652 da. 8. Sınıf Fen Bilimleri İklim ve Hava Hareketleri Konu Anlatımı. Havadaki nem yüksek ise yağış ihtimali fazladır. Havadaki nem az ise yağış ihtimali azdır. Bu durum gündüz ve gecenin oluşmasına, sebep olur. 2. ÜNİTE – 8. Sınıf Fen Bilimleri Dersi Kalıtım, Kalıtımın Çevreye Etkileri, Kalıtım ve Çevre, Mendel Kanunun, Kan Grubununu Kalıtımı İle İlgili Sunu, Slayt, Konu, Sunusu, Slaytı, Sunuları, devamı ». 8 sınıf fen iklim ve hava hareketleri özet – 8 sınıf fen iklim ve hava hareketleri özet 8. sınıf öğrencilerimiz için hazırladığımız Mevsimler ve İklim konusu video ders konu anlatımıdır. Video ders konu anlatımı içerisinde; Mevsimlerin Oluşumu Dünya'nın Şekli ve Hareketleri Eksen Eğikliği İklim ve Hava Olayları konuları anlatılmıştır. İyi dersler 🙂 Video 1 Fen. 8. 8 sınıf fen bilimleri mevsimler ve iklim test zagi. Yağmur Atmosferdeki su buharının yoğunlaşması sonucu oluşan yağışın, sıvı şekilde yeryüzüne düşmesine yağmur denir. TÜRKÇE KONU ANLATIMI VE TESTLERİNE ULAŞMAK İÇİN TIKLAYINIZ. fen bilimleri iklim ve hava hareketleri konu özeti İklim ve Hava Hareketleri. TEBRİKLER. Testini Başarıyla Tamamladınız. Yanıtlarınız aşağıdaki gibidir. – Güney Yarım Küre Yaz başlangıcıdır. – En uzun gündüz yaşanır. – Güney Kutup Dairesi'nde 24 saat gündüz yaşanır. – Güney Kutup Çemberi tamamen aydınlıktır. – Güneş ışınları en büyük açıyla. Fen Bilimleri – Mevsimler ve İklim – İklim ve Hava Olayları. Her iki yarım kürede gece – gündüz eşitliği yaşanır. ekinoks. Havadaki su buharına nem denir ve havadaki nemin yoğuşması sonucunda yağışlar oluşur. Nemin yoğuştuğu yere ve sıcaklığa göre farklı yağış türleri meydana gelir. Gündüzleri Güneş ışığının etkisiyle yeryüzü ısınır. Karalar denizlere göre daha hızlı ısınır. Karaların yüzeyine yakın bölgelerde bulunan hava tanecikleri sıcaklığın etkisiyle genleşerek yukarı doğru hareket eder. Yere yakın bölgelerde hava taneciği sayısı azalır ve alçak basınç alanı oluşur. Denizler ise karalara göre geç ısınır. Bu sebeple deniz yüzeyine yakın bölgelerde hava tanecikleri daha sık ve yoğun bulunur. Bu bölgede sıkışan hava tanecikleri yüksek basınç alanını oluşturur. Sonuçta hava yüksek basınç alanından alçak basınç alanına doğru harekete başlar ve rüzgarı oluşturur. Gündüzleri denizden karaya doğru esen bu rüzgarlara Gündüz Meltemi Deniz Meltemi denir. 8 sınıf fen iklim ve hava hareketleri özet Konu tekrarı için hazırladığımız İklim ve Hava Olayları Konu anlatımı özeti içerisinde Atmosferin Yapısı Hava Olayları ve Özellikleri Alçak – Yüksek Basınç ve Özellikleri Rüzgar Deniz Meltemi Kara Meltemi İklim ve Özellikleri Hava Olayları ve İklim arasındaki farklar Küresel İklim Değişikliği konu başlıkları var. 8. Depremde binanın sallanması iyimi. Her iki yarım kürede gece gündüz eşitliği yaşanır. ekinoks. Yağmur Havadaki nem soğuk hava ile karşılaştığında yoğunlaşarak su damlacıklarını oluşturur. Bulutlardaki damlacıklar birleşerek büyür ve ağırlaşır, bulutlardaki hava akımları tarafından tutulamayarak yağmur damlaları olarak yeryüzüne iner. Eklenme T. 15 Ağu 2021. Açıklama 8. Sınıf Fen Bilimleri İklim ve Hava Hareketleri testini belirlenen süre içerisinde çözerek testteki başarı durumunu, soruların cevabını veya çözümünü öğren, konuyu pekiştir. Çözümlerinizi kaydedip puan ve ödüller kazanmak için giriş yapınız. 8. Sınıf Fen Bilimleri Konuları 1. Dönem ve 2. Dönem 8. Sınıf Fen. Kuzey Yarım Kürede Yaz başlangıcıdır. Hava olaylarını ve havanın nasıl olacağını yakından takip eden meslek grupları vardır. Pilot, kaptan, balıkçılar ve çiftçiler günlük işlerini yaparken hava durumuna göre hareket etmek zorunda olan meslek gruplarından bazılarıdır. Fen Bilimleri Testleri. 1. ÜNİTE MEVSİMLER VE İKLİM 1. Mevsimlerin Oluşumu 2. İklim ve Hava Hareketleri a. Hava Olayları b. Meteoroloji c. Hava Tahminlerinin Günlük Yaşama Etkileri ç. İklim 1. Ünite Ölçme Ve Değerlendirme Çalışmaları Mevsimler ve İklim Mevsimler ve İklim Mevsimlerin Oluşumu. Porna92. Klimatolojinin konusu olan iklim; geniş bir sahada, uzun yıllar boyunca görülen atmosfer olaylarının ortalama hâlidir. İklim, yeryüzünün şekillenmesini ve insan yaşamını çok yakından kontrol etmektedir. C Rüzgarın en zayıf oluştuğu şehirler ise. . Uzaktan Eği̇ti̇m Konu Anlatimi-özet-tekrar Ve Kazanim Testleri̇. Konu / Kavramlar İklim, iklim bilimi, iklim bilimci, küresel iklim değişiklikleri. Dünya’nın Güneş etrafındaki dolanımı ve eksen eğikliği sonucu; 21 Aralık, 21 Mart, 21 Haziran ve 23 Eylül gibi mevsim geçişlerinin yaşandığı tarihler oluşur. Bu pdf dosyası siz değerli kullanıcılarımız için en sonra 26 Şubat 2022 Tarihinde Güncellenmiştir. Eğer indirme bağlantısında sorun yaşarsanız lütfen sitemize geri dönüp farklı bir indirme bağlantısını deneyebilirsiniz. Öğrenim eş anlamlısı. Havada bulunan gazların belirli bir oranı vardır. Her zaman bulunan ve oranı değişmeyen gazlar ile bunların oranları şu şekildedir azot %78, oksijen %21, diğer gazlar hidrojen, helyum, argon, kripton, ksenon, neon %1. Her zaman bulunan ve oranı değişen gazlar; su buharı ve karbondioksittir. Hava durumuna baktığımız zaman ilk inceleyeceğimiz SICAKLIKTIR. Siz de bulunduğunuz yerin hava durumunu arama motoruna yazdığınız zaman ilk dikkatinizi çeken sıcaklık değeri olacaktır. Sis Atmosferin yeryüzüne çok yakın kısımlarındaki su buharının yoğunlaşmasıyla oluşan buluta sis adı verilir. Yükseklerdeki bulutlar, havanın soğumasıyla oluşurken; sis, soğuk olan yeryüzünün hemen üzerindeki havada bulunan su buharının yoğuşmasıyla meydana gelir. 8. Sınıf Fen Bilimleri – Alçak ve Yüksek Basınç 2022000 Videoda Neler Var?020 Rüzgar Olayı113 Alçak Basınç247 Yüksek BasınçKanalımıza abone olmak için. 2021-2022-13 – Elektrik Yüklü Cisimler Konusu Dahil. Bunu şu şekilde düşünebilirsiniz. Sınıfınızı, çalışma alanınızı uzun süre havalandırmadan orada yaşarsanız sürekli soluk alıp verdiğiniz için oradaki gaz oranını yükseltmiş olursunuz. Dışarıdan bir arkadaşınız veya aile üyelerinden birileri odaya girdiğinde muhtemelen odanın kötü koktuğunu, nefes alamadığını ve o ortamın havalandırılması gerektiğini söyleyecektir. Kuzey yarım kürede bu tarihten itibaren ilkbahar mevsimi yaşanırken Güney yarım kürede sonbahar mevsimi yaşanır. 6. İklimle uğraşan uzman kişiye iklim bilimce klimato-log, hava olayları uzmanına meteorolog denir. 7. İklim en az 30-35 yıllık hava durumu verisi ile belir-lenir, hava olayları günün belirli zamanlarında ve saatlerinde yapılan gözlemlerle belir-lenir. Not Sorularda güneşli, rüzgarlı, karlı, bulutlu. Fen Bilimleri Ders Notu Mevsimlerin Oluşumu-İklim Ve. Bir bölgede uzun yıllar boyunca gözlemlenen hava olaylarının ortalama durumu iklim olarak adlandırılmaktadır. Belirli bir yerde, kısa süre içinde cereyan eden hava şartlarına ise hava olayı denir. İKLİM VE HAVA OLAYLARI. Döndü Topkaya KONU ÖZETLERİ 2 Ekim 20216 Ocak 2022 ders notları, konu özeti, iklim ve hava olayları, fen konu özeti, fen özet, Fen Bilimleri, fen bilimleri fen bilimleri 8. Tonguç Plus – Fen Bilimleri DNA ve Genetik Kod Konu Anlatımları. FEN BİLİMLERİ KONU ANLATIMI VE TESTLERİNE ULAŞMAK İÇİN TIKLAYINIZ. Sınıf İklim ve Hava Hareketleri Konu Anlatımı Anasayfa / Konu Anlatımı Bu yazımızda sizlere LGS Fen Bilimleri konusu olan aynı zamanda 8. sınıf konuları arasında yer alan İklim ve Hava Hareketleri hakkında bilgilendireceğiz. 1. Bölüm Mevsimlerin Oluşumu – Fen Yuvam. Güneş ışınları Kuzey yarım küreye bu tarihte eğik açılarla düşerken Güney yarım kürede bulunan oğlak dönencesi üzerindeki noktalara öğle vakti dik açılarla düşer. Nemli hava gökyüzüne yakın yerlerde yoğuşursa yağmur,kar,dolu oluşur. YAĞMURBulutu oluşturan su taneciklerinin damlalar halinde yer yüzüne düşmesi ılımanlaşır,sıcaklık artar. KARBulutu oluşturan su tanecikleri 0C altında buz kristallerine dönüşür. DOLUHavadaki nemin hızla yükselmesi ve çok. Mevsimler ve iklim lgs soruları – Yazilim Ucretsiz Indir. İklimle uğraşan bilim dalına Klimatoloji iklim bilimi denmektedir. Aynı zamanda iklim ile uğraşan bilim insanlarına ise klimatolog iklim bilimci denir. Fen Bilimleri Sunuları Slaytları »Başlık fen ve teknoloji Hava Olayları-İklim-Rüzgarlar ve Mevsim Oluşumu Sunu – Slayt »Açıklama fen ve teknoloji Hava Olayları-İklim-Rüzgarlar ve Mevsim Oluşumu Sunu – Slayt »KategoriFen Bilimleri Sunuları Slaytları – Benzer Kayıtları Gör »Ekleyen. FÖ Y KELİMEDE ANLAM 01 KELİMEDE ANLAM ➤ Bu örnekte de görüldüğü gibi aslında kelimelerle de- Kelime Nedir? ğil, cümlelerle anlaşıyor ve iletişim kuruyoruz. Kelime- ler, cümleleri oluşturan ana unsurdur. Bu nedenle cüm- ` İnsan; duygu ve düşüncelerini, hayallerini ve tasarıla- lenin anlamının çözümlenebilmesi için kelimelerin an- rını anlatabilmek için dili kullanır. Dil, zihnimizde dış lamlarının ve birbirleriyle olan anlam ilişkilerinin iyi çö- dünyayı tasarladığımız ve zihnimizde olup bitenleri dış zümlenmesi gerekir. dünyaya ve diğer insanlara aktarmak için kullandığı- mız araçtır. Kelimeler de bu aracın en küçük yapısını ` Kelimeler bir yandan cümleleri oluştururken bir yan- oluşturur. dan da cümlelerde farklı anlamlar kazanabilir. Dillerde- ki kelimeler çoğunlukla birden fazla anlama sahiptir. ` Gerçekte iletişimimizi kelimelerle değil, cümlelerle sağ- Çünkü dil, canlı bir varlıktır ve zamanla gelişerek bü- larız. Sadece kelimelerle kurulan bir iletişim hem eksik yür. Bu gelişme, kelimelerin de icat edildikleri ilk an- hem de yetersiz olur. Bu nedenle dildeki kelimeler bel- lamlarının yanında yeni anlamlar kazanarak zenginleş- li kurallar ve anlam bütünlüğü içerisinde sıralanarak meleri şeklinde olur. cümleler oluşturur ve bu sayede iletişim sağlanır. Kelimelerde Çok Anlamlılık ` “Ben okul ön arkadaş oturmak elma yemek.” ifadesiy- le bir anlaşma sağlamak mümkün değildir. Her ne ka- ` Aşağıda, Türk Dil Kurumunun internet sitesinde yer dar bu ifadede kelimeler yan yana sıralanmış olsa da alan “Güncel Türkçe Sözlük”ten alınmış bir görsel bu- cümlenin oluşması için bu kelimelerin belli bir kuralla lunmaktadır. Görseli inceleyiniz. dizilmesi gerekir. Eğer “Ben okulun önünde arkadaş- larımla otururken elma yiyordum.” biçiminde bir keli- me dizisi oluşturursak cümle kurmuş oluruz. Kelimelerin bazıları dilimize baş- Kelimenin ilk sıradaki anlamı, bu ka bir dilden girmiş olabilir. kelimenin ortaya ilk çıktığında ka- zandığı anlamdır. Kelimenin bu anlamına ait örnek kullanımıdır. Bu görselde de görüldüğü gibi Türkçedeki kelimeler genellikle birden fazla anlam taşımaktadır. Kelimenin ilk sıradaki an- lamı, o kelimeye ait “temel anlam”dır. Bu anlam, kelimenin icat edildiğinde kazanmış olduğu anlamdır. Diğer anlamlar ise kelimenin zaman içinde kazandığı anlamlardır. Kelimenin dildeki bütün anlamları arasında çok küçük de olsa farklar var- dır. Bu anlam farklarını ya zamanla dili kullanarak ya da takıldığımız noktalarda sözlüğe bakarak öğrenebiliriz. 8. Sınıf Türkçe 1 KELİMEDE ANLAM ÖÖrrnneekk Bulalım I. Bir yere yaslanmak, kendini dayamak \"Odalardan bi- Aşağıda size verilen kelimelerin ilk üç anlamını Türk rinde köşeye dayanmış bir adam, sanki sızmış gibi gö- Dil Kurumunun internet sitesindeki “Güncel Türkçe rünüyor.\" - Memduh Şevket Esendal Sözlük”ten bularak örnekteki gibi karşılarına yazınız. II. Bir şeyin üzerinde kurulmuş olmak \"Karşılıklı bilmece Kelimeler Kelimelerin Anlamları sormaya dayanan seyirlik oyunlar da vardır.\" - Metin And görmek 1. Göz yardımıyla bir şeyin varlığını III. Zarar görmemek, varlığını korumak, hasar görmemek algılamak, seçmek “Bu gemi fırtınaya iyi dayanır.” 2. Anlamak, kavramak, sezmek Aşağıdakilerin hangisinde “dayanmak” kelimesi bu an- 3. Yanına gidip konuşmak lamlarının dışında kullanılmıştır? zaman 1. ...................................................... A Çağdaş Türk romanının kökenleri 19. yüzyıldaki geliş- 2. ...................................................... melere dayanır. 3. ...................................................... B Mağazanın kapılarına dayanan müşterilere hizmet ver- 1. ...................................................... meye çalışıyoruz. söz 2. ...................................................... C Kapının arkasındaki çuvallara dayanmış bir kürek gö- 3. ...................................................... rünüyor. taraf 1. ...................................................... D Giydiği her ayakkabı ona yıllarca dayanacak kadar ka- 2. ...................................................... liteli olurdu. 3. ...................................................... ÇÇöözzüümm istemek 1. ...................................................... 2. ...................................................... A seçeneğinde kelimenin II. anlamı, C seçeneğinde I. an- 3. ...................................................... lamı, D seçeneğinde de III. anlamı kullanılmıştır. B seçe- neğinde ise bu anlamlardan hiçbiri kullanılmamıştır. Cevap B Sıra Sizde 1 kalın 1. ...................................................... 2. ...................................................... 3. ...................................................... çerçeve 1. ...................................................... 2. ...................................................... 3. ...................................................... geçmek 1. ...................................................... 2. ...................................................... 3. ...................................................... 2 Türkçe 8. Sınıf KELİMEDE ANLAM Kelimenin Gerçek Anlamı ` “Baş” kelimesinin Türk Dil Kurumu tarafından belirle- nen anlamlarına bakıldığında ilk sırada şu anlam gö- ` Kelimelerin sözlükteki ilk anlamlarıyla icat edildiklerini rülmektedir ve zaman içinde yeni anlamlar kazanarak zenginleş- tiklerini belirtmiştik. Kelimelerin anlam zenginleşmesi ➤ İnsan ve hayvanlarda beyin, göz, kulak, burun, ağız gi- bazen tamamen gerçek anlamlar yoluyla olurken ba- bi organları kapsayan, vücudun üst veya önünde bu- zen de gerçek anlamından uzaklaşma yoluyla olur. lunan bölüm, kafa, ser ` Bir kelimenin cümle içinde kullanılmadan tek başına zi- ➤ Bu kelimenin cümle içinde kullanılmadan tek başına hinde çağrışan ilk anlamı, o kelimenin temel anlamıdır. zihnimizde oluşturduğu izlenim yaklaşık olarak şu ta- sarılardan biridir Aşağıda, bazı kelimelerin zihnimizde çağrışan ilk an- lamları verilmiştir Yatmak Bir yere veya bir şeyin üzerine boylu boyunca ` “Baş” kelimesinin Türk Dil Kurumu tarafından belirle- uzanmak nen diğer anlamlarından bazıları ise şunlardır Süzmek Bir sıvıyı, içindeki katı maddelerden ayırmak için 1. Bir topluluğu yöneten kimse bez veya delikli bir kaptan geçirmek 2. Başlangıç 3. Temel, esas Abanmak E ğilerek bir şeyin, bir kimsenin üzerine kapanmak 4. Arazide en yüksek nokta ➤ Kelimenin temel anlamı dışındaki anlamlarına baktığı- Oynak Kımıldayan, yerinde sağlam durmayan, hareketli mızda da temel anlamın çağrışımıyla bir ilişki kuruldu- Yol K arada, havada, suda bir yerden bir yere gitmek için ğunu görmekteyiz. Diğer bir ifadeyle “baş” kelimesi- aşılan uzaklık, tarik nin temel anlamı dışında verilen anlamlarında da temel anlamla mutlaka bir ilişki kurulmuştur. Bu nedenle, te- Araç Bir iş yapmakta veya sonuçlandırmakta gücünden mel anlam ve temel anlamla ilişki kurularak oluşturu- yararlanılan nesne lan bütün anlamlar “gerçek anlam”dır. Ev Y alnız bir ailenin oturabileceği biçimde yapılmış yapı Aşağıdaki cümlelerde kelimelerin tamamı gerçek an- lamlarıyla kullanılmıştır ➤ Bu anlamlar, söz konusu kelimelerin cümle içinde kul- lanılmadan zihnimizde çağrıştırdıkları ilk anlamlardır. ´ Evimizin arkasındaki boş arsada arkadaşlarımla çok Bu anlamlar, bu kelimelerin icat edildiklerinde kazan- eğlenceli oyunlar oynardık. dıkları anlamlardır. ´ Kitaplarımı çantama doldurup çantamı da koluma tak- ` Türkçede kelimelerin genellikle birden fazla anlamları- tım ve okula gittim. nın olduğuna değinmiştik. Kelimenin temel anlamıyla benzerlik ya da işlevsellik ilişkisi kurularak oluşturulan ´ Bilimdeki gelişmelerin çoğu, bilimle ilgilenen insanla- anlamlarının tamamı “gerçek anlam” olarak değerlen- rın ortak çabasıyla mümkün olmuştur. dirilmelidir. Dikkat Bir kelimenin temel anlamıyla benzerlik ya da işlevsellik yönünden ilişki kurularak yapılan diğer anlamları “yan an- lam” olarak değerlendirilmekteydi. 2019 Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda “yan anlam” ifadesine yer verilme- diği için yan anlamın da gerçek anlam olarak değerlendi- rilmesi gerekir. 8. Sınıf Türkçe 3 KELİMEDE ANLAM Kelimenin Mecaz Anlamı Bir Kelimenin Gerçek ÖÖrrnneekk Anlamının Dışında Kullanılması Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili kelime aklımı- ` Mecaz anlam, çoğunlukla “kelimenin gerçek anlamı- za gelen ilk anlamıyla kullanılmıştır? nın dışında kullanılması” ifadesiyle karşımıza çıkmak- A Bu gidişle sen beni de gömersin. tadır. Mecaz anlam, bir sözcüğün gerçek anlamından B Üstü başı batmış bir hâlde içeri girdi. bütünüyle uzaklaşarak kazandığı yeni anlamlarla yapı- C Ali ile Cihan, onu başlarını sallayarak onayladılar. lan söz sanatıdır. Başka bir deyişle bir kelimenin ger- D Varlıklarına sinen uzaklığın içinde kaybolup gidiyorlardı. çek anlamı dışında, başka bir kelimenin yerine kulla- nılmasıdır. ÇÇöözzüümm ` Uçağa zamanında yetişemezsek biletimiz yanacak. Gömmek’’ kelimesinin ilk anlamı yerin altına koyarak üs- tünü toprakla örtmektir. A’da birinden daha çok yaşamak ➤ \"Yanmak\" kelimesini tek başına gerçek anlamıyla dü- anlamında kullanılmıştır. şündüğümüzde \"ateş yoluyla ısı ve ışık yayarak kül du- Batmak’’ kelimesinin ilk anlamı bir sıvının üstündeyken içi- rumuna geçip yok olmak\" anlamıyla zihnimizde tasar- ne gömülmektir. B’de kirlenmek anlamında kullanılmıştır. larız. Sinmek’’ kelimesinin ilk anlamı kendini göstermemek için büzülmek, saklanmak, pusmaktır. D’de hiç çıkmayacak ➤ \"Yanmak\" kelimesinin bu cümledeki anlamına baktığı- veya güç çıkacak biçimde işlemek, nüfuz etmek anlamın- mızda ise \"geçerliliği kalmamak, değerini yitirmek\" an- da kullanılmıştır. lamında kullanıldığını görmekteyiz. Sallamak’’ kelimesinin ilk anlamı, düzenli bir biçimde ve hep aynı doğrultuda hareket ettirmektir. C’de bu anlamıy- ` Sıkıntılarının üstesinden gelmenin bir yolunu mutlaka la kullanılmıştır. bulurdu. Cevap C ➤ \"Yol\" kelimesinin tek başına zihnimizde tasarlandığı anlam \"karada, havada ve suda bir yerden başka bir Sıra Sizde 2 yere gitmek için kullanılan ulaşım şeridi\" biçimindedir. ➤ \"Yol\" kelimesinin bu cümdeki anlamı, gerçek anlamı- nın tamamen dışında oluşan biçimiyle \"bir amaca ulaş- mak için başvurulması gereken yöntem, metot, çare\"dir. Dikkat Her kelimenin mecaz anlamı, başka bir deyişle “gerçek an- lamının dışında kullanılma” durumu söz konusu olmayabi- lir. Türkçedeki kelimelerin çoğunda gerçek anlamının dı- şında kullanım da vardır. Özellikle deyimlerimizde ve ata- sözlerimizde bu anlam özelliğine rastlanmaktadır. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin ger- Türkçe 8. Sınıf çek anlamlarının dışında kullanıldıklarına dikkat ediniz. ´ Bu küçük ve sakin kasabada günler hızla akıp gidiyordu. ´ Genç sporcularımızın maç deneyimi kazanarak biraz daha pişmeleri gerekiyor. ´ Serin ama bir o kadar da tatlı bir rüzgâr esiyordu de- niz kenarında. 4 FÖ Y ETKİNLİK 01 Bulalım Aşağıda size verilen cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin gerçek anlamlarını ve cümle içinde kazandıkları an- lamları adresinden bularak örnekteki gibi yazınız. Onun soğuk şakalarına hiçbirimiz gülmüyoruz artık. Kelimenin sözlükteki ilk anlamı Kelimenin cümledeki anlamı ................................................................ ................................................................ ................................................................ ................................................................ Bütün sokak, deprem korkusundan sabaha kadar uyumadı. Kelimenin sözlükteki ilk anlamı Kelimenin cümledeki anlamı ................................................................ ................................................................ ................................................................ ................................................................ Böyle bir topluluk içinde ölçülü davranması gerektiğini bilirdi. Kelimenin sözlükteki ilk anlamı Kelimenin cümledeki anlamı ................................................................ ................................................................ ................................................................ ................................................................ Olaylara farkı gözle bakınca hatasının ne olduğunu fark edecek. Kelimenin sözlükteki ilk anlamı Kelimenin cümledeki anlamı ................................................................ ................................................................ ................................................................ ................................................................ İki ülke arasında görüşmeler başlayınca barış umutları yeşerdi. Kelimenin sözlükteki ilk anlamı Kelimenin cümledeki anlamı ................................................................ ................................................................ ................................................................ ................................................................ 8. Sınıf Türkçe 5 KELİMEDE ANLAM Kelimenin Terim Anlamı ÇÇöözzüümm ` Kelimeler, zaman içinde çeşitli nedenlerle yeni anlam- Uyak’’ sözcüğü şiirde dizelerin sonunda tekrarlanan ve ay- lar kazanabilir. Bir kelime, bazen gerçek anlamlarının nı ahengi veren heceler veya aynı görevde olmayan ancak dışına çıkarak mecaz anlam kazanacak şekilde kulla- benzeşen sesler anlamına gelen bir edebiyat terimi­dir. nılabilir. Bazen de bu kelimeler kendilerine bir bilim, spor, meslek, sanat dalı içinde yer bulur. Örneğin “sah- Ağırlık’’ sözcüğü fizikte yer çekiminin, bir cismin mole- ne” kelimesi tiyatro, “ek” kelimesi ise dil bilimi ile ilgili külleri üzerindeki etkisinin oluşturduğu bileşke anlamın- bir terimdir. Yine “paralel” kelimesi matematik ile ilgili da, sporda ise güreş, boks, halter, judo vb. spor dalların- bir terimken “pota” kelimesi basketbol ile ilgili bir te- da sporcuların kilolarına göre girdikleri kategori anlamın- rimdir. Bir kelimenin bilim, spor, meslek, sanat dalları da terim olarak kullanılır ama cümlede her iki anlamda da içinde özel olarak kazandığı anlamı o kelimenin “terim kullanılmadığı için terim değildir. anlamı”dır. Yıl’’ ve baş’’ sözcükleri de terim anlamlı değildir. Cevap A Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin te- Sıra Sizde 3 rim anlamlarıyla kullanıldıklarına dikkat ediniz. ´ Karenin köşelerinin her biri 90 derecelik açı yapar. ´ Bazı kelimelerin kökleri Türkçeye başka dillerden gir- miştir. Dikkat KELIMELER ARASINDAKI ANLAM İLIŞKILERI Bir kelimenin terim anlamlı olup olmadığını belirleyen du- rum, tıpkı gerçek ve mecaz anlamda olduğu gibi kelime- Eş Anlamlı Anlamdaş Kelimeler nin cümle içindeki kullanımıdır. ` Anlam olarak birbirini tam olarak karşılayabilen ve bu “Toplumda farklı bakış açılarına sahip insanların olması sayede birbirinin yerine kullanılabilen kelimelerdir. gerekir.” cümlesinde “açı” kelimesi terim anlamıyla kulla- nılmamıştır. Çünkü bu kelimenin terim anlamlı olabilmesi Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin eş için geometri alanındaki anlamıyla kullanılması gerekir. anlamlıları yay ayraç içinde verilmiştir. “Açı” kelimesi bu cümlede “görüş, bakım, yön, anlayış bi- çimi” anlamında kullanılarak mecaz anlam kazanmıştır. ´ Her insan güzel hatıralar biriktirmek ister. anı ´ Uluslar, okuyan insanların omuzlarında yükselir. millet ÖÖrrnneekk ´ Unutulmaz resimler çizebilecek kadar yetenekli bir res- Onun uyaksız şiirlerini beğendiğimi belirtmek ve üstüme samdı. kabiliyetli I çullanan bir çift gözün ağırlığından kurtulmak için yılların II III verdiği alışkanlıkla başımı sallıyordum. IV Bu cümlede altı çizili sözcüklerin hangisi terim anlam- lıdır? A I. B II. C III. D IV. 6 Türkçe 8. Sınıf KELİMEDE ANLAM Zıt Karşıt Anlamlı Kelimeler Dikkat ` Anlam açısından birbirinin tersi kavramları karşılayan Türkçede düzeltme işaretiyle ^ yazılan bazı kelimeler kelimelerdir. Kelimelerin anlamları öğretilirken bazen vardır. Düzeltme işareti kullanıldığında kelimeler sesteş zıt anlamlardan yararlanılır. olarak düşünülemez. Aşağıdaki kelime çiftleri sesteş de- ğildir. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin zıt hâlâ – hala, kâr – kar, yâr – yar… anlamlıları yay ayraç içinde verilmiştir. ´ Güçlü bir ekip kurabilmeniz için çalışkan insanları top- ÖÖrrnneekk lamalısınız. tembel I. Ağaç ucuna yel değer, güzel kişiye söz değer. ´ Bahçeye girerken geniş bir kapıdan geçtik. dar II. Elim kırılsaydı da el alemden borç almasaydım. III. Ben de gördüm yüzündeki benleri. Dikkat Etmemiz Gereken Durumlar IV. Kara gözlü, kara bahtlı yâr düştü bana. • Hem eş anlam hem de zıt anlam ilişkisi, kelimenin cüm- Numaralanmış cümlelerin hangilerinde altı çizili keli- lede kazandığı anlam açısından değerlendirilmelidir. meler arasında sesteşlik ilişkisi yoktur? A I ve II. B I ve IV. C II ve IV. D III ve IV. ´ “Siyah” ve “kara” kelimeleri birbirinin yerine kullanılabi- len eş anlamlı kelimelerdir ancak “Kara haberler gelme- ÇÇöözzüümm ye başlamıştı cepheden.” cümlesinde “kara” kelimesi mecaz anlam kazanarak “kötü, uğursuz” anlamlarında II ve III. cümlelerde el’’ ve “ben” kelimeleri sesteştir. Ya- kullanılmıştır. Bu nedenle bu cümleden “kara” kelimesi- zılışları aynı anlamları farklı kelimelerdir. ni çıkarıp “siyah” kelimesini kullanamayız. I. cümlede “değer” kelimeleri gerçek anlamda IV. cümle- de “kara” kelimeleri mecaz anlamda kullanılmıştır. Bu yüz- • Bir kelimenin anlamındaki “olumsuzluk” ile “zıt anlam” den sesteş olamaz. Çünkü bir kelimenin gerçek ve me- farklıdır. caz anlamları arasında sesteşlik ilişkisi bulunmaz. ´ “Gelmek” kelimesinin olumsuzu “gelmemek” kelime- Cevap B siyle karşılanır ama bu kelimenin zıt anlamlısı “gitmek” kelimesiyle karşılanır. Sıra Sizde 4 Eş Sesli Sesteş Kelimeler • Aynı harflerle yazılan, yazılışları ve okunuşları birbirinin aynısı olan kelimelerdir. Bu kelimelerin anlamları ara- sında kesinlikle herhangi bir bağlantı yoktur. Yüz Yüz I Yüz II Doksan dokuzdan sonra gelen Başta, alın, göz, burun, yanak ve sayının adı çenenin bulunduğu ön bölüm, • Türkiye Cumhuriyeti yaklaşık sima, çehre, surat • Güzel yüzlü bu çocukların gülüm- yüz yıl önce kuruldu. semeleri başka bir güzeldi. Kara I Kara Yeryüzünün denizle örtülü olmayan bölümü, toprak Kara II • Karalar denizlere göre daha En koyu renk, siyah, ak, beyaz karşıtı çabuk ısınır. • Kara camlı gözlüklerini çıkarıp etrafa baktı. 8. Sınıf Türkçe 7 KELİMEDE ANLAM Kelimeler Arasında Yakın Anlamlılık “Sandal, gemi, feribot” gibi kelimelerin karşıladıkları var- İlişkisi ve Aynı Kavram Alanına Giren Kelimeler lıklar birbirinden farklıdır. Ancak bu varlıkların hepsinin de su taşıtı olması nedeniyle bu kelimeler aynı kavram ala- ` Yazılışı ve okunuşu farklı olan, eş anlamlı gibi görün- nında düşünülebilir. dükleri hâlde aralarında küçük anlam farkları olan ke- limelerdir. Yakın anlamlı kelimelerde çoğu zaman keli- Cevap A menin cümle içindeki kullanımı belirleyici olmaktadır. Sıra Sizde 5 Aşağıdaki cümle çiftlerinde kullanılan altı çizili keli- meler yakın anlamlıdır ´ Otobüse binmek için bu durakta beklemeniz gereki- yor. / Okulun önünde durup arkadaşlarını çağırdı. ´ Karnı doyan bebek mışıl mışıl uyuyordu. / Çocukken kardeşlerimle aynı yatakta yatardık. ÖÖrrnneekk Sıra Sizde 6 I. Sanatçılar bağımsız hareket ettikleri zaman daha nite- Türkçe 8. Sınıf likli ürünler verirler. II. Çalışmalarını bir an önce bitirmek için çok istekli dav- ranıyordu. III. Bazı romanlarda yazar tarafından kötümser bir tablo çizildiğini görürüz. IV. İnsanları düşünceleri konusunda serbest bırakmalı ve desteklemelisiniz. V. Böyle güzel bir işi için harcanan emekler hiçbir zaman boşa gitmeyecektir. Numaralanmış cümlelerin hangilerinde altı çizili keli- meler anlamca birbirine en yakındır? A I ve IV. B II ve V. C III ve IV. D IV ve V. ÇÇöözzüümm I. cümlede kullanılan “bağımsız” kelimesiyle IV. cümlede kullanılan “serbest” kelimesi anlam olarak birbirine en ya- kındır. Çünkü her iki kelime de “bir yere bağlı olmamak” anlamında kullanılmıştır. Aynı kavram alanına giren kelimeler, farklı anlamlar taşı- salar da bir yönüyle birbiriyle anlam ilişkisi kuran kavram- lardır. 8 KELİMEDE ANLAM ÖRNEK Aynı kavram alanına giren kelimeler, çoğunlukla kavram haritası etkinlikleriyle karşımıza çıkar. Aşağıdaki kavram haritasında aynı kavram alanına giren kelimeler birbiriyle ilişkilendirilmiştir. planlama kütüp- hane hayaller yazı okuma kitap hedef çalışma sorum- luluk öğrenci okul dostluk düzen saygı sevgi ödev öğretmen başarı ders iletişim güç bilgi medeni- beceri yet hukuk deneyim teknoloji 8. Sınıf Türkçe 9 KELİMEDE ANLAM Kelimelerde Genel ve Özel Anlam ÇÇöözzüümm • Bir kelimenin cümle içinde kullanıldığında belli bir an- A seçeneğindeki “saat”, cümleyi kuran kişiye gösterilen lam kapsamı oluşur. Bu anlam kapsamının genişliği de saati anlatmaktadır. B seçeneğindeki “araba”, bozulan kelimenin genel veya özel anlam çerçevesini belirler. arabayı anlatmaktadır. D seçeneğindeki “çanta” ise İstanbul’dan alınan çantayı anlatmaktadır. Bu kelimeler, ` “Limon, C vitamini açısından zengin bir meyvedir.” karşıladıkları varlıkların tamamını anlatmak için kullanıl- cümlesinde “limon” kelimesiyle yeryüzündeki bütün li- mamıştır. C seçeneğindeki “kask” kelimesi ise yeryüzün- monlar anlatılmaktadır. “Limonata yapmak için birkaç deki kaskların tamamını karşılamaktadır. tane limon aldım.” cümlesinde ise “limon” kelimesiy- le sadece limonata yapmak için alınan limonlar anla- Cevap C tılmaktadır. Sıra Sizde 7 ➤ Bu örnekler incelendiğinde “limon” kelimesinin bir cüm- lede geniş bir anlam kapsamıyla kullanılırken bir baş- Kelimelerde Soyut ve Somut Anlam ka cümlede daha dar bir anlam kapsamıyla kullanıldı- ğı görülmektedir. • Somut varlıklar, duyu organlarımız yoluyla algılayabil- diğimiz varlıklardır. Bunları karşılayan kelimeler de so- Dikkat mut anlamlıdır. • Kelimelerin genel ve özel anlam özellikleri sadece an- Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimeler somut lam kapsamına göre değil, kelimenin karşıladığı anla- varlıkları anlatmaktadır. mın genişliğine göre de belirlenebilir. ´ Gezide ihtiyacı olacağını düşündüğü eşyaları çantası- ´ “varlık, canlı, bitki, çiçek, papatya” kelimeleri aynı kav- na düzenli bir şekilde yerleştirdi. ram alanı içinde düşünüldüğünde birbirinden farklı anlam ´ Önce hafif başlayan rüzgâr sabaha doğru şiddetini ar- genişliklerine sahiptir. “Varlık”, hem canlıları hem de cansızları içine alan bir an- tırdı. lam genişliğine sahiptir. “Canlı” ise bu anlam çerçevesi ´ Tatlı bir üzüm tanesini ağzına attıktan sonra gülümsedi. içinde bir alt anlamdır. Bu kelimelerin her birini bu şekil- • Soyut varlıklar, duyu organlarımız yoluyla algılayama- de düşündüğümüzde bu kelimeler “varlık – canlı – bitki – çiçek – papatya” şeklinde sıralandığında genelden özele dığımız varlıklardır. Bu varlıkları akıl ve mantık yoluyla doğru bir sıralama yapılmış olur. kavrayabiliriz. Bunları karşılayan kelimeler de soyut an- lamlıdır. ÖÖrrnneekk Aşağıdakilerin hangisinde altı çizili kelime diğerlerine göre daha genel anlamlı kullanılmıştır? A Kolundaki saati bana göstererek “Geç kaldın.” dedi. B Araba bozulunca kalan yolu yürümek zorunda kaldı- lar. C Bisiklete binerken mutlaka dizlik ve kask takmalısınız. D Bu çantayı ablam için geçen yıl İstanbul’dan almıştım. 10 Türkçe 8. Sınıf KELİMEDE ANLAM Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimeler soyut Kelimelerde Nicel ve Nitel Anlam varlıkları anlatmaktadır. • Nicelik; bir varlığın ölçülebilen, sayılabilen ve sayısal ´ Sesimizi ancak rüyalarımızda duyurabildik birbirimize. olarak ifade edilebilen özelliğidir. ´ Yeni yeni tanımaya başladığımız bu delikanlı dürüst bir Aşağıdaki cümlelerde kullanılan altı çizili kelimeler, insana benziyordu. varlıkların nicel özelliklerini anlatmaktadır. Dikkat ´ Soğuk suyun altına girip bir süre bekledi. ´ Yeni taşındıkları evin geniş bir bahçesi varmış. Bizim için önemli olan, kelimelerin cümle içinde kazan- ´ Yolun her iki yanında da uzun kavak ağaçları sıralanmıştı. dıkları anlamlardır. Temel anlamlarıyla somut anlamlı olan • Nitelik; bir varlığın ölçülemeyen, sayılamayan ve sayı- bazı kelimeler cümle içindeki kullanımlarıyla soyut anlam kazanabilir. sal olarak ifade edilemeyen özelliğidir. • Aşağıdaki cümlelerde kullanılan altı çizili kelime- ÖÖrrnneekk ler, varlıkların nitel özelliklerini anlatmaktadır. Yaklaşık üç yıldır bana arkadaşlık eden o sessiz ve vefa- ´ Cesaretinin büyüklüğü karşısında hepimiz hayrete düş- I II III müştük. lı yaratığın avuçlarımda biriken sıcaklığı ikimizi de ısıtma- ´ Herkese karşı nazik davranmaya özen gösteriyordu. ´ Bütün aile güzel bir bahçede oturup saatlerce sohbet ya yetiyordu. IV ettik. Bu cümledeki numaralanmış sözcüklerden hangileri soyut anlamlıdır? SÖZ ÖBEKLERİNDE ANLAM A I ve II. B I ve III. C II ve IV. D III ve IV. İkilemeler ÇÇöözzüümm • Cümlelere faklı anlamlar katmak, anlamı pekiştirmek veya anlamı daha etkili hâle getirmek için kelimelerin “Arkadaşlık” ve “vefalı” kavramları duyu organlarımız ile arka arkaya tekrar edilmesiyle yapılan söz öbekleridir. algılanamayan soyut kavramlardır. Cümledeki anlamıyla “sıcaklık” kavramı dokunma, “sessiz” kavramı işitme du- Farklı Biçimlerde Oluşturulabilirler yumuzla anlaşılabileceğinden somut kavramlardır. ` Eş anlamlı kelimelerin tekrarıyla yapılabilir. Cevap B ´ Ses seda kesilince kafamız rahat etti. ´ Okul takımımızın kaptanı güçlü kuvvetli bir oyuncuydu. Sıra Sizde 8 ` Yakın anlamlı kelimlerin tekrarı ile yapılabilir. ´ Toplum içinde kılık kıyafetimize dikkat etmeliyiz. ´ Kötü zamanlarımızda eşimizi dostumuzu yanımızda görmek istiyoruz. ` Zıt karşıt anlamlı kelimelerin tekrarıyla yapılabilir. ´ Yıllarca çalışıp iyi kötü bir birikim yapmıştı. ´ Aşağıda yukarı dört yıl daha bu görevi yapacak. 8. Sınıf Türkçe 11 KELİMEDE ANLAM ` Bir anlamlı, diğeri anlamsız kelimelerin tekrarıyla yapı- Deyimler labilir. • Bir anlatımı zenginleştirmek, daha çarpıcı hâle getir- ´ Arabamız, eğri büğrü yollardan geçerek köye vardı. mek ya da daha somut kılmak için kullanılan kalıplaş- mış söz öbekleridir. ´ Üzerinde eski püskü bir kıyafetle çıkageldi. ´ Aradığını bulabilmek için bütün evin altını üstüne ge- ` Her ikisi de anlamsız kelimelerin tekrarıyla yapılabilir. tirdi. Altını üstüne getirmek Bir şeyi bulmak için ara- ´ Masadaki bütün ıvır zıvırı toplayıp çantasına doldurdu. madık yer bırakmamak. ´ Abuk sabuk davranmayı bırakıp işinin başına döndü. ´ Bu saatten sonra gözümü üstünden ayırmamaya ka- ` Yansıma kelimelerin tekrarıyla yapılabilir. rar vermiştim. Gözün üstünden ayırmamak Sürekli ´ Köyün yakınındaki şelale şırıl şırıl akıyor. denetim altında bulundurmak. ´ Yorgunluktan başını yastığa koyunca horul horul uyu- Deyimlerin Özellikleri Şunlardır yor. • Kısa, kalıplaşmış, özlü sözlerdir. Kelimelerinin yerleri ÖÖrrnneekk değiştirilemez, kelimelerinde değişiklik yapılamaz. Böy- le bir durumda anlamlarını kaybeder. Aşağıdaki cümlelerdeki ikilemelerden hangisi yapılı- şı yönüyle diğerlerinden farklıdır? • Kural bildirmez, öğüt vermez. Bir durumu daha etkili ve somut hâle getirmek için kullanılır. A Hayal meyal bir şeyler gördüm sanki. B Yorganın üstünde eciş bücüş, kılıfsız bir yastık vardı. • Kelimeler çoğunlukla gerçek anlamlarını kaybederek ka- C Palas pandıras hep birlikte salona doluştular. lıplaşmıştır. Örneğin “kalbi kırılmak” deyiminin gerçek D Eften püften işlerle uğraşmak istemezdi. anlamıyla “kalbin kırılması”yla ilgisi yoktur. Bu deyim “darılmak, gücenmek, incinmek” anlamlarında kullanı- ÇÇöözzüümm lır. Hayal meyal\" ikilemesi biri anlamlı, biri anlamsız kelimele- • Çoğunlukla mecaz anlamlı olmalarına rağmen gerçek rin tekrarı ile eciş bücüş\", palas pandıras’’ ve eften püf- anlamlı deyimler de vardır. “Sesi çıkmamak” veya “Ço- ten\" ikilemeleri iki anlamsız kelimenin tekrarı ile oluşmuştur. ğu gitti, azı kaldı.” gibi deyimlerimiz gerçek anlamlı de- yimlere örnektir. Cevap A • En az iki kelimeden oluşur ve çoğunlukla cümle şekli- Sıra Sizde 9 de değil, mastar şeklindedir. Cümlenin içinde cümle- ye uygun şekilde çekimlenir. ´ Akla karayı seçmek Bu zor işin içinden çıkana kadar akla karayı seçecektik. ´ Yüreğinden kan damlamak Bu zavallıların hâlini gör- dükçe yüreğimden kan damlıyor. Dikkat Sınavlarda deyimlerle ilgili sorulara sıkça rastlanmakta- dır. Deyimlerin anlamı zamanla ve bolca kitap okuyarak öğrenilir. Bunun yanında bir deyimle karşılaşıldığında he- men bir sözlüğe başvurarak bu deyimin anlamı öğrenil- melidir. Sınavlarda da genellikle deyimler arasındaki an- lam farklarına dayalı sorular yöneltilmektedir. 12 Türkçe 8. Sınıf KELİMEDE ANLAM ÖÖrrnneekk Cümle Oluuşşttuurrmmaa “Göz” sözcüğüyle yapılan pek çok deyimimiz bulunmak- Aşağıdaki deyimlerin anlamlarını araştırarak anlam- tadır. Örneğin “göz önüne sermek” I deyimi “açıklamak, larına uygun olacak bir biçimde örnekteki gibi cümle sergilemek, göstermek, tanıtmak” anlamında kullanılırken içinde kullanınız. “gözden çıkarmak” II deyimi “bir mal, para, değer yar- gısı vb. maddi veya manevi varlığın elden çıkarılmasını Deyim Anlamı Kullanımı kabul etmek” anlamında kullanılır. “Bir şeyi çok beğen- mek” anlamında kullanılan deyimimiz “göze almak” III Dili durmamak Sürekli İftar vaktinden sonra iken “aşırı bir isteğin, öfkenin etkisiyle ne yaptığını bilmez duruma gelmek” anlamında “gözü dönmek” IV deyimi Gönlüne konuşmak bizimkinin dili durmaz. kullanılır. doğmak Bu metinde numaralanmış deyimlerden hangisinin an- Gönül okşamak lamı yanlış açıklanmıştır? A I. B II. C III. D IV. ÇÇöözzüümm Başına iş açmak Bu metinde “göze almak” deyimi yanlış açıklanmıştır. Çün- Göz kesilmek kü bu deyimin anlamı “gelebilecek her türlü zararı ve teh- likeyi önceden kabul etmek” olarak açıklanmaktadır. Ayağını çekmek Cevap C Kafasına vura vura Sıra Sizde 10 Dişinin kovuğuna bile gitmemek Diş göstermek 8. Sınıf Türkçe Akıl sır ermemek Sırra kadem basmak Yavaştan almak Ateş püskürmek Beşiğini sallamak Mezarını kazmak 13 KELİMEDE ANLAM ATASÖZLERİ ÖÖrrnneekk • Atasözleri, atalarımızın asırlarca edindikleri bilgi ve tec- ` I -.’’ atasözü \"İnsanın derdi içindedir, en yakını bi- rübeleri aktarmak için kullandığımız kalıp sözlerdir. Ata- le onu anlamaz.\" anlamında kullanılır. sözleri de deyimler gibi “anonim”dir, ilk söyleyicisi bel- li değildir. Her atasözünün arkasında asırlara dayalı bil- ` II -.’’ atasözü \"Kişi ağırbaşlı olmalı ve dedikodu- gi ve deneyim vardır. Bu nedenle atasözlerinde yoğun ları dinlememelidir.\" anlamında kullanılır. bir anlatım vardır. ` III -.’’ atasözü \"Küçükler büyüklerin izinde gider, Atasözlerinin Özellikleri her işte onları örnek tutarlar.\" anlamında kullanılır. • Kalıplaşmış sözlerdir. Numaralanmış yerlere aşağıdaki atasözlerini yerleş- • Atasözleri, asırlarca aynı biçimde söylenerek dilden di- tirirsek aşağıdakilerden hangisi dışta kalır? le aktarılmıştır. Tamamı cümle biçiminde olan atasöz- A Baş nereye giderse ayak da oraya gider. lerinin söz dizimleri ya da kelimeleri değiştirilemez. B Baş yastığı baş derdini bilmez. C Baş ağır gerek, kulak sağır. ` “Gülme komşuna, gelir başına.” atasözünde anlatıl- D Baş dille tartılır. mak istenen, insanın başkasının başına gelen felaket- leri alay konusu yapmaması gerektiğidir. Böyle davra- ÇÇöözzüümm nan insan, kendisi de bir gün o felakete uğrar. Ataları- mız bunu asırlarca deneyimlemişler ve bu sonuca ulaş- A’daki atasözü III nolu yere, B’deki atasözü I nolu yere, mışlardır. Bu durum, bir atasözü olarak günümüzde de C’deki atasözü II nolu yere getirilir. Baş dille tartılır.’’ ata- bize bir deneyimi aktarmaktadır. Bu atasözü kalıplaş- sözü dışta kalır. mış bir söz olduğu için “Gülme dostuna, gelir başına.” şeklinde değiştirilemez. Kelimeler eş ya da yakın an- Cevap D lamlılarıyla değiştirilemediği gibi “Komşuna gülme, ba- şına gelir.” şeklinde söz dizimi de değiştirilemez. Sıra Sizde 11 • Kısa ve özlü sözlerdir. Bu nedenle yoğun bir anlatım- ları vardır. • Atasözleri, duygu ve düşüncelerin en az kelime ile ifa- de edildiği söz kalıplarıdır. Yersiz, gereksiz kelimeler- den kaçınılır. Uzun zamana dayalı tecrübe ve bilgi bi- rikimi içerdikleri için anlatımları yoğunlaşmıştır. • Bazı atasözleri tamamen mecaz anlamlıdır. ´ Denize düşen, yılana sarılır. ´ Minareyi çalan, kılıfını hazırlar. • Bazı atasözleri tamamen gerçek anlamlıdır. ´ Adamın iyisi iş başında belli olur. ´ Bugünün işini yarına bırakma. • Bazı atasözlerinde hem gerçek hem de mecaz anlam vardır. ´ Damlaya damlaya göl olur. ´ Akıntıya karşı kürek çekilmez. 14 Türkçe 8. Sınıf KELİMEDE ANLAM Eşleştirelim Atasözleri ve Deyimler Arasındaki Farklar Aşağıdaki atasözlerine uygun anlam özelliklerini boş • Deyimler bir durumu anlatmak, açıklamak ya da be- yay ayraçlara yazarak eşleştiriniz. timlemek için kullanılırken atasözlerinde bir düşünce, öğüt ve tecrübe aktarımı vardır. olma Ç. Altından C. Sonucuna kalma kalkamama katlanma • Deyimler, çoğunlukla çekimsiz mastar biçimindedir ve cümlenin içine çekimlenerek yerleştirilir. olma K. Çıkarına göre davranma ´ “Başından kaynar sular dökülmek” deyimi cümle içi- ehli olma ne alındığı zaman “Korkunç olayı duyunca başından G. Ders çıkarma kaynar sular döküldü.” biçiminde çekimlenebilir. D. Gelirine • Atasözlerinin tamamı cümle biçimindedir. göre harcama bulamama Özdeyişler Vecizeler görme • Bir düşünceyi kısa ve özlü bir biçimde anlatan bilge- edecek ce sözlerdir. Atasözlerinden farkı, söyleyeninin kim ol- durumu olmama duğunun bilinmesidir. Atasözleri anonimdir yani ilk söy- leyeni belli değildir. Zamanla halk tarafından benimse- 1. Kelin merhemi olsa başına sürer. nerek dilden dile ulaşmaya başlamış ve halkın ortak malı hâline gelmiştir. Özdeyişler ise bilge kişiler tara- 2. Ayağını yorganına göre uzat. fından uzun tecrübelerin sonunda dile getirilmiş söz- lerdir. 3. Arabanın ön tekerleği nereden geçerse art te- 4. kerleği de oradan geçer. ´ “Aynası iştir kişinin, lafa bakılmaz.” Ziya Paşa Fare deliğe sığmamış, bir de kuyruğuna kabak ´ “Düşüncesiz öğrenme, boşa giden bir çabadır.” Sokra- bağlamış. tes 5. Eşeği dama çıkaran yine kendi indirir. ´ “Bencillik dostluğun zehridir.” Balzac 6. Fukaranın tavuğu tek tek yumurtlar. Kalıplaşmamış Söz Öbekleri 7. Garip kuşun yuvasını Allah yapar. • İkilemeler, deyimler, atasözleri ve vecizeler kalıplaşmış sözlerdir. Oldukları gibi kullanılır ve değiştirilemez. An- 8. Gâvurun ekmeğini yiyen gâvurun kılıcını çalar. cak metinlerde bazen özel bir anlam yüklenerek oluş- turulmuş ve kalıp hâline gelmemiş söz öbekleri de kar- 9. Evdeki pazar veya hesap çarşıya uymaz. şımıza çıkar. 10. Eşek bile bir düştüğü yere bir daha düşmez. Aşağıdaki metni okuyarak metindeki altı çizili söz öbe- ğinin hangi duygu ve düşünceyi ortaya koymak için 11. Boşa koysan dolmaz, doluya koysan almaz. söylendiğini bulmaya çalışalım. 12. Altının kıymetini sarraf bilir. ` “Farklı düşüncelere tahammülü olmayan zorbalar ta- rihin her döneminde görülmüştür. Bunlar, kendi düşün- celerinden başka kimsenin fikrini kabul etmeyen, tek doğrunun kendi doğruları olduğuna inanan yobazlar- 8. Sınıf Türkçe 15 KELİMEDE ANLAM dır. Kimseyi dinlemez, kimseye değer vermez böylele- ÇÇöözzüümm ri. Tarih sahnesindeki en kanlı savaşların ve zulümle- rin kaynağının da bu tür insanlar olduğunu görürsü- Metnin tamamına baktığımızda sanatçıların halkla iç içe nüz. Rahatlıkla diyebilirim ki bu canavarlar, insanoğlu- olması ve halkın sorunlarına çözüm üretmesi gerektiği gö- nun düşünce meşalesini karanlık sulara sokarak sön- rüşü vurgulanmaktadır. Altı çizili söz öbeği ise eleştirilen düren yaratıklardır.” sanatçı türünün bir özelliğini anlatmaktadır. Altı çizili söz- le anlatılmak istenen ise “içinde yaşadığı toplumun so- ➤ Bu konu ile ilgili sorularda genellikle bir söz öbeğinin runlarından habersiz, toplumla bağını koparmış” sanatçı- altı çizilir ve bu sözün ne anlama geldiği sorulur. Bura- ların bir özelliğidir. da yazar, kendi seçtiği kelimelerle oluşturduğu söz öbe- ğine özel bir anlam yüklemiştir. Bu nedenle söz öbe- Cevap B ğinin anlamını çözebilmek için metnin tamamı iyi an- laşılmalı ve söz öbeğinde geçen kelimelere yüklenen Sıra Sizde 12 anlamlar üzerinde fikir yürütülmelidir. ➤ Bu metinde, farklı düşüncelere saygı göstermeyen in- sanların özellikleri sıralanmıştır. Özellikleri anlatılan bu kişiler insanlığa sürekli zarar vermişlerdir. “İnsanoğlu- nun düşünce meşalesini karanlık sulara sokarak sön- dürmek” ise insanlığın ışığını karartmak ve insanlığın ürettiği güzel düşünceleri yok etmektir. Bir anlamda, bu tür kişilerin insanlığı yok ettikleri dile getirilmekte- dir. Böyle bir metin sorusu yöneltildiğinde metinden hareketle vardığımız sonucu en uygun seçenekle eş- leştirip cevabı işaretlememiz gerekir. ÖÖrrnneekk Sıra Sizde 13 “Sanatçı, toplumun aynası olmalıdır. Toplumu ilgilendiren en büyük olaydan en küçük probleme kadar her şey, sa- natçının da umurunda olmalı. Toplumdan kopan bir sa- natçı, gerçek anlamda sanatın ve sanatçının görevini ye- rine getiremez. İçinde yaşadığı toplumla aynı sokakta otur- mayan sanatçının kalıcı olması da mümkün değildir. Top- lumlar, sıkıntılarına kulak verip bu sıkıntıları çözmek için kafa yoran sanatçıları unutmazlar. Diğerleri birkaç on yıl içinde adı anılmaz birer meçhul olarak yok olup giderler. Bu metindeki altı çizili söz öbeğinin anlamı, I. Eserlerinde toplumsal fayda amaçlayan II. İçinde yaşadığı toplumun sorunlarından habersiz III. Toplumla bağını koparmış IV. Topluma yön vermeye çalışan yargılarından hangileri olamaz? A I ve II. B I ve IV. C II ve III. D III ve IV. 16 Türkçe 8. Sınıf LK8TURK21-001 KONU KAVRAMA TESTİ TEST 1 1. I. Hastalık bulaşmak, sirayet etmek 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük- II. Tükenmek, bitmek, sona ermek lerin tümü gerçek anlamda kullanılmıştır? III. Yol, araç veya akarsu bir yerin yakınından veya içinden gitmek A Hafif bir uğultu eşliğinde avlu kapısına doğru ak- tı insanlar. \"Geçmek\" sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangi- sinde numaralanmış anlamlardan herhangi biriy- B Geç kalanlar ekşi bir suratla duvarın dibine çökü- le kullanılmamıştır? yorlardı. A Virüs geçmesin diye dışarı çıkmıyorum. C Gecenin ortasında bağıra çağıra ağacın gövdesi- B Okula giderken fırının önünden geçerim. ni tekmelemeye başladılar. C Sıkıntılı günler geçecek elbet. D Yönetim bizim elimize geçti. D Ağızlarından ıslık inceliğinde her biri birbirinden keskin sesler çıkarmaya başladılar. 2. Mecaz anlam, bir sözcüğün gerçek anlamından bü- tünüyle uzaklaşarak kazandığı anlamdır. 5. Bırakmadı ihtiyar, uzanıp kolundan tuttu onu. Saka- I II Bu açıklamaya göre, lının ağartısında eriyip giden küçük bir gülümseme Olup bitenleri gözden kaçırmamak için duvarın üstü- III IV I eşliğinde çeke çeke ateşin başına götürdü. ne oturuyorlardı. Geliyor, tele tünemiş kuşlar gibi yan V II III Bu metindeki altı çizili sözcüklerin anlam özelliği yana sıralanıyorlardı. aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? IV I II III IV V metninde altı çizili sözcüklerden hangisi mecaz anlamlıdır? A Mecaz Gerçek Mecaz Gerçek Gerçek A I. B II. C III. D IV. B Mecaz Gerçek Mecaz Gerçek Mecaz C Gerçek Gerçek Mecaz Mecaz Gerçek D Mecaz Mecaz Mecaz Gerçek Gerçek 3. I. Askerdeyken mektup alınca duygulanırdım. 6. Dışarıdan bakıldığında, sefil mi sefil birkaç kitapçı II. Üstümü kalın giymeyince soğuk aldım. I III. Sokağa çıkma yasağına uymayanlar ceza aldı. IV. Kaşlarını düzenli olarak alıyordu. dükkânıyla kıraç bir çocuk bahçesinin ıssızlığı ara- V. Bizim araba beş kişi alır. sında sıkışıp kalmış, kibrit kutusu gibi, küçücük bir yer- II III IV di burası. Numaralanmış cümlelerin hangilerinde “almak” Bu cümledeki altı çizili sözlerden hangileri anlam- sözcüğü aynı anlamda kullanılmıştır? ca birbirine en yakındır? A I ve II. B II ve III. C II ve V. D III ve IV. A I ve II. B I ve III. C II ve IV. D III ve IV. 8. Sınıf Türkçe 17 KONU KAVRAMA TESTİ 1T E S T 7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde \"koymak\" söz- 10. I. Ev başımıza yıkıldı, desem yanlış olmaz. cüğünün yerine altındaki sözcük getirilemez? II. Soruyu 30 saniyede çözdüm, desem inanır mısın? III. Hani evin bir tarafında fırtına esiyor, desem yeridir. A Sokağa kimseyi koymuyorlar. IV. Hani aldıklarının faturası, desem sus pus olur. bırakmak Numaralanmış cümlelerin hangilerinde altı çizili kelime grupları yakın anlamlıdır? B Mal üstüne mal koymak için gece gündüz çalıştı. A I ve II. B I ve III. C II ve IV. D III ve IV. katmak 11. Aslında, kömür kokulu trenlerle şehirden şehre taşı- C Yaşadıklarını anlatmak bile ona koyuyor. nıp durmaktan bıkıp usanmıştı bu kız. Gelgelelim tey- zesinin aklını çelip de otobüs bileti aldıramıyordu bir dokunuyor türlü. Kara ve inatçı bir katır yaşıyordu bu buruşuk kadının içinde. Teyzesi olmadan tek başına yolculuk D Aldığın parayı çok geçmeden yerine koymalısın. da edemezdi. Can borçluydu ona. Babası kafayı üşüt- müştü yıllar önce. Teyzesinin dediğine göre dünya- getirmelisin da ne kadar pabucu eline verilen şeytan varsa hep- si gelip babasından akıl almıştı. 8. Medya, sanatı bir gösteri alanına, sanatçıyla sınırlı bir performans gösterisine dönüştürüyor. Leyla Erbil, bu Aşağıdakilerden hangisi bu metinde geçen de- durumu sembolik bir anlatımla, kırbaç bir dille işle- yimlerden herhangi birinin karşılığı değildir? mişti romanı Cüce’de. A Canlanmak, güçlenmek Bu metinde altı çizili söz öbeğinde Leyla Erbil’in B Danışmak, görüş almak hangi yönüne dikkat çekilmiştir? C Niyetinden, kararından caydırmak D Delirmek, çılgınlaşmak A Gerçekçi yaklaşım B Eleştirel anlatım C Akıcı üslup D Düşsel söyleyiş 9. ● İçimde uslanmaz bir çocuk var. 12. Muhtar şaşırmıştı önce, ellerini hangi konumda tutup nereye koyacağını bilememişti. Sonra bu köyde bir şe- ● Siparişi getiren çocuğa bahşiş verdim. ye şaşıracak son kişinin muhtar olması gerektiğini dü- şünerek çocukların yüzüne bakıp gülümsemişti. ● Yaşı otuzu geçti ama hâlâ çocuk. Bu metindeki altı çizili sözcüklerde, Aşağıdaki tespitlerden hangisi bu cümlelerdeki \"çocuk\" kelimelerinin herhangi biri ile ilişkilendiri- I. Gerçek anlam II. Mecaz anlam lemez? A Soyut bir anlam içermektedir. III. Özel anlamlı sözcük IV. Genel anlamlı sözcük B Genç erkek’’ anlamında kullanılmıştır. V. Eş anlamlısı olan sözcük VI. Eş sesli sözcük C “Büyüklere yakışmayacak, daha çok küçüklerin yukarıdakilerden hangilerinin örneği yoktur? yapabileceği gibi davranan kimse” anlamında kul- lanılmıştır. A II ve III. B II ve IV. C II, IV ve V. D III, IV ve VI. D Aklımıza gelen ilk anlamında kullanılmıştır. 18 Türkçe 8. Sınıf LK8TURK21-002 KONU KAVRAMA TESTİ TEST 2 1. I. El elden üstündür. 4. Terimler; bir bilim, sanat, spor ya da meslek dalına iliş- II. Ne ekersen onu biçersin. kin özel ve belirli kavramları karşılayan sözcüklerdir. III. Emek olmadan yemek olmaz. IV. Deve boynuz ararken kulaktan olmuş. Buna göre, V. İşine hor bakan boynuna torba takar. I. Durbaş’ın ilk kitabı, Kuş Tufanı tutarlı ve kararlı bir Numaralanmış atasözleri yakın anlamlılık açısın- ürün değil. dan gruplandırılırsa hangileri dışta kalır? II. Yer yer redif de kullanan şair, izlenimsel bir anla- A I ve II. B I ve IV. tım benimsemiş. C II ve IV. D III ve IV. III. Eserleri birbirine eklenen tespih taneleri veya na- kış motifleri gibidir. IV. Mızrabı tutuşu da vuruşu da kendine özgü bir ni- telik taşıyordu. cümlelerinin hangilerinde terim anlamlı sözcük kullanılmıştır? 2. Aşağıdaki atasözlerinin hangisinde menfaat bek- A I ve II. B II ve III. lentisi ile iş yapma anlamı vardır? C II ve IV. D III ve IV. A Kuş vardır eti yenir, kuş vardır et yedirilir. B Karga, mandayı babası hayrına bitlemez. C Besle kargayı, oysun gözünü. D Kuşu kuşla avlarlar. 3. Deyimleri derdimizi daha iyi anlatmak için günlük ha- 5. Bazı atasözleri millî kültürü yansıtır. Töre ve gelenek- yatta da kullanırız. Örneğin kötü bir duruma uğramak lerin taşıyıcılığını yapar. anlamında - - - - deyimi, kullanırken uğursuzluk, kö- tülük getirdiğine inanılan kıskanç veya hayran bakış- Aşağıdaki atasözlerinden hangisi bu özelliği yan- lar dolayısıyla kötü bir duruma düşmeyi anlatmak için sıtmaz? - - - - deyimine başvururuz. Parasızlıktan dolayı sı- kıntıda olmak anlatılmak isteniyorsa o zaman da ter- A Gelin eşikte, oğlan beşikte. cihimiz - - - - deyimi olur. B Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır. C Komşu komşunun külüne muhtaçtır. Bu metinde boş bırakılan yerlere aşağıdaki de- D Komşunun tavuğu komşuya kaz görünür. yimlerden herhangi biri getirilmez? A belasını bulmak B göz değmek C başına bir hâl gelmek D başı darda kalmak 8. Sınıf Türkçe 19 KONU KAVRAMA TESTİ 2T E S T 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kullanılan deyim 8 ve 9. soruları aşağıdaki tabloya göre cevaplayınız. yay ayraç içinde yanlış açıklanmıştır? Deyim Anlamı A Devlete bile el açmak zorunda olmak istemezdi. Başkasının yardımını isteyecek durumda olmak tadını çıkarmak 1. bir şeydeki ince güzelliği kavramak B Elden ayaktan düşmüş insanlara yardımcı olmak tadına bakmak 2. ağzına alıp tadını denemek, test et- istemez misiniz? mek Yaşlılık sebebiyle veya sağlığı büsbütün bozula- tadına varmak tadına doyum 3. b ir şeyin güzelliğinden veya sağla- rak güçsüz, çalışamaz duruma gelmek olmamak dığı imkânlardan yeterince yararlan- C Böyle elden ağza yaşamak da kolay değil hani. mak Günlük kazancı ancak gereksinimlerini karşılaya- 4. bir şeyin tadı çok beğenilmek cak kadar olmak D Karantina günlerinde dersleri elden bırakmamak tadını almak 5. bir şeyin ne tatta olduğunu anlamak gerekir. Bir şeyle sürekli ilgilenmemek 7. Herhangi bir duruma alışkın olan kimseyi benzer kö- 8. Bu tabloda deyimlerin ve anlamlarının doğru eş- tü durumların etkilemeyeceğini anlatırken “- - - -”, leştirilmesi için, acısı henüz taze olan bir kimsenin üzüntüsü, birta- kım söz ve davranışlarla artırılmamalıdır, anlamında I. 1 ile 3 yer değiştirilmeli “- - - -”, bir acıyı onu çekenden başkasının tam an- II. 2 ile 5 yer değiştirilmeli layamayacağını veya aynı ölçüde üzülemeyeceğini III. 3 ile 4 yer değiştirilmeli vurgularken “- - - -” atasözü kullanılır. işlemlerinden hangileri yapılmalıdır? A Yalnız I. B Yalnız II. C I ve II. D I, II ve III. Bu metinde boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağı- 9. Aşağıdaki cümleleri hangisini tamamlamak için dakilerin hangisinde verilen atasözleri getirilmeli- tabloda geçen deyimlerden herhangi birine ihti- dir? yaç duyulmaz? A acı patlıcanı kırağı çalmaz/ açık yaraya tuz ekil- A Bence şu manzaranın - - - - , dedi mez/ ateş düştüğü yeri yakar B - - - - mümkün değil çünkü daha pişmemiş, de- B acı patlıcanı kırağı çalmaz/ ateş düştüğü yeri ya- di. kar/ açık yaraya tuz ekilmez C Yemeğe biraz tuz biraz da biber eklenince - - - -, C açık yaraya tuz ekilmez/ ateş düştüğü yeri yakar/ dedi. acı patlıcanı kırağı çalmaz D Şakayı abartınca - - - -, dedi. D ateş düştüğü yeri yakar/ acı patlıcanı kırağı çal- maz / açık yaraya tuz ekilmez 20 Türkçe 8. Sınıf LK8TURK21-003 LGS TESTİ TEST 3 1. Pek çok beylik tartışmanın olduğu gibi perdeye ta- 4. Bir Zamanlar Anadolu’da, Kış Uykusu gibi görsel an- şınması, yazarların fotoğraf ve alıntılarının sıkça ser- lamda kendisini kanıtlamış filmlerde olduğu gibi bu gilenmesi filmi olgunluktan uzaklaştırıp “genç”leştiriyor. filminde de fotoğrafçı kimliğini üzerine giyerek teknik detaylarda mükemmeliyetçi bir duruş sergileyen Nu- Bu cümlede altı çizili bölümde filmin hangi yönü- ri Bilge Ceylan’ı başarılı buluyorum. ne dikkat çekilmiştir? Bu cümlede altı çizili söz öbeğinden hareketle Nu- A Tutarsızlık B Acemilik ri Bilge Ceylan ile ilgili, C Güncellik D Özgünlük I. Gerçekçi yönetmen 2. Aşağıdaki dizelerin hangisinde karşıt anlamlı söz- II. Seyir keyfi veren yönetmen cükler bir arada kullanılmıştır? III. İletisi olan filmler çeken yönetmen A Sevincim bir çığlık gibi savruluyor dünyaya ifadelerinden hangileri söylenebilir? Kuş sesleri dökülüyor gömleğime B Bir nehir akıyordu gecenin sessizliğine A Yalnız I. B Yalnız II. C I ve II. D II ve III. Bütün güneşler kayıp gitmişti ellerimden C Hayat sevinçlere fırsat tanıyacak elbet 5. Aşağıdaki atasözlerinden hangisinde “bahane bul- Yeter ki hüzünler sarartmasın yüzünü ma” anlamı vardır? D Güzelliğiniz kazılıyor gençliğin mavi ufkuna Yarama tuz basarak geçiriyorum günleri A Kedinin kabahatini önüne koyarlar, öyle döverler. B Kedinin kanadı olsaydı serçenin adı kalmazdı. C Kedi, yavrusunu yerken sıçana benzetir. D Kedinin boynuna ciğer asılmaz. 6. I. Gölgesinde barınacak tek ağacım yok artık Dallarında bülbül öten bahçelere elveda 3. Arkadaşları, ona babasının ne iş yaptığını sorduğun- II. Arkamızda kayboluyor beldemizin bağları da bilmediğini fark etti. Tek söyleyebildiği, babasının Arkamızda beyaz başlı Anadolu dağları izlenmesi gereken biri olduğuydu. Ayrıca onunla ku- racağı gelecek için büyük şeyler düşünüyordu. III. Allahım, çok bunaltıcı çok boğucu bir gece Gözlerimiz bulutlandı arabaya binince Aşağıdakilerden hangisi bu parçadaki altı çizili IV. Bütün gece yol alırken tehlikeler içinde sözcüklerden herhangi birinin anlamını karşıla- Ellerimi unutmuşum kardeşimin dizinde maz? Numaralanmış dizelerden hangisi sesteş sözcük A Arkasından gitme B Planlama içermemektedir? C Dile getirme D Ayırt etme A I. B II. C III. D IV. 8. Sınıf Türkçe 21 LGS TESTİ 3T E S T 7. Sesimi çıkarmadım ben, çocukla birlikte durmuş, çitleri aşıp giden kelebeğe bakıyordum. Güneşin altında pırıl pırıl yanıyordu önce, boşluğa çivilenip kalmış da onca kanat vuruşuna karşın bir türlü uzaklaşamıyormuş gibi hep aynı yerde ve aynı büyüklükteydi. Bu metindeki bazı sözcüklerin anlamları “, ★, ●, ▲” simgeleriyle verilmiştir. Bu sözcükleri metinden bularak aşa- ğıdaki bulmacaya yerleştiriniz. Bir arada, beraberce, hep beraber. ★ Pul kanatlılardan, vücudu, kanatları ince pullarla ve türlü renklerle örtülü, dört kanatlı böceklere verilen genel ad. ● Kuşlarda ve böceklerde uçmayı sağlayan organ. ▲ Boş olan yer. 14 2 3 ANAHTAR SÖZCÜK 1 23 4 Numaralanmış kutularda yer alan harfler “ANAHTAR SÖZCÜK” bölümüne yerleştirildiğinde aşağıdakilerden hangisi oluşur? A OLTA B OLTU C OLSA D OLDU 8. 9. Bütün güzel kadınlar zannettiler ki Aşk üstüne yazdığım her şiir trafik, -ği Sözlük Seç Kendileri için yazılmıştır Bense daima üzüntüsünü çektim 1. isim Ulaşım yollarının yayalar ve her türlü taşıt Onları iş olsun diye yazdığımı bilmenin tarafından kullanılması, gidiş geliş, seyrüsefer. 2. isim Ulaşım yollarında bulunan taşıt ve Bu dizelerde altı çizili kelime grubunun kattığı an- yayaların tümü. lam, Aşağıdaki cümlelerin hangisinde \"trafik\" sözcüğü I. Hiç gereği yokken aldığı maaşı söyledi. bu anlamlarından herhangi biri kullanılmamıştır? II. Bir iş becereceğimizi bilsek devam edecektik. III. Buralara boş yere geldiğimizi anlamış olduk. A Telefon trafiği bitmek bilmedi. IV. Başkaları görsün diye hayır yapılmaz. B Trafik, Kızılay’a doğru gidildikçe artıyordu. C Trafik işaretlerine uymak insanlık görevidir. cümlelerinin hangilerinde vardır? D Trafik canavarları yine dehşet saçtı. A I ve II. B I ve III. C II ve IV. D III ve IV. 22 Türkçe 8. Sınıf LK8TURK21-004 LGS TESTİ TEST 4 1. • Sahiplik 3. Deyimler; ilgi çekici bir anlatım özelliği taşıyan, ge- nellikle gerçek anlamından ayrı bir anlamı bulunan • Kirliliği gösteren iz kalıplaşmış söz öbekleridir. • İnsanı aradığı gerçeğe ulaştırabilecek iz Buna göre, Aşağıdakilerin hangisinde anlamları verilen söz- I. Ben dışarıya göz atmaya gidiyorum. cüklerin tümü aynı cümlede kullanılmıştır? II. Ne kadar güzel bir film izlediğinden söz etti. III. Manzaranın güzelliği karşısında gözü kamaştı. A Onuruna sürülen lekeyi temizlemek elinde değil- IV. Bu konuyu anlata anlata dilimde tüy bitti. di. cümlelerinin hangisinde altı çizili ifade deyim de- B Olay yerindeki lekeleri inceleyerek bir ipucu bul- ğildir? maya çalıştı. A I. B II. C III. D IV. C Elimizdeki tek ipucu elbiseye bulaşan yeşil lekey- di. D Elindeki doğum lekesi bir ipucu olabilirdi belki, di- ye düşündü. 2. Ahlat Ağacı, hiçbir toplumcu gayesi olmamasına rağ- 4. Yönetmeniniz, sinemaseverleri başrollerini yılların es- men Nuri Bilge Ceylan’ın en toplumcu, en çok me- saj taşıyan filmi. Yeni filmiyle yeni şeyler denediğini kitemediği iki dev artistin paylaştığı bu akşamki muh- söyleyen yönetmenin belki de daha çok gişe odaklı I II bir sinemayı tercih etme ihtimali de göz önüne alın- malı. teşem filmi seyretmeye çağırarak dillere destan bir III Aşağıdakilerden hangisinde bu metinde altı çizi- li sözlerin herhangi birinin anlamına yer verilme- aşktan söz etti. Fazla ipucu vermeden, akıllara dur- miştir? IV gunluk verecek bir kinden, bitmek tükenmek bilme- yen bir nefretten ve intikamdan bahsetti. A Deneyime önem verme Bu cümlede altı çizili kelime ve kelime grupların- B İzleyiciyi çeken sinema dan hangisi anlamca diğerlerine en uzaktır? C Sosyal fayda D Özgün olma A I. B II. C III. D IV. 8. Sınıf Türkçe 23 LGS TESTİ 4T E S T 5. Magluvar, hemen atıldı — Bakanlığın size vermek için ayırdığı harcırahı istemelisiniz. Taşra piskoposları için bu çok eski bir gelenektir. Yol ve araba masrafları... — Tamam, dedi Myriel - - - - . Hemen ertesi sabah, bakanlığa bir dilekçe gönderdi. Bir süre sonra üç bin franklık para adresine gönderildi. Fakat onun bu isteği şehirde - - - - sebep olmuştu. Eski bir senatör, merkeze bir mektup yazarak dört bin kişilik bir kasa- bada araba ve yol masrafları için bir din görevlisine bu kadar para gönderilmesinin anlamsız olduğunu bildiriyordu. Bütün bunlar olup biterken evin emekçisi Madam Magluvar buna çok sevinmişti — Şükür şu para geldi de biraz rahatladık. - - - -, derler. Efendimiz hayır işlerine maaşını harcıyor, hiç değilse bu faz- ladan para bize kalır, diyordu. Bu metinde boş bırakılan yerlere düşüncenin akışına göre aşağıdaki deyim ya da atasözlerinden hangileri sırasıyla getirilmelidir? A Hak getire- laf söylemesine- İyilik iki baştan olur B Haklı buldum- laf çıkartılmasına- Eden bulur C Hakkın var - laf çıkmasına - İyilik eden iyilik bulur D Doğru söz acıdır – laf taşınmasına- İyiliğe iyilik her kişinin kârı, kötülüğe iyilik er kişinin kârı 6. Dil Devrimi’nin amacı eski bir sözcüğü onunla anlam- 7. Hiç kuşkusuz kasabada herkes, anlatıla anlatıla göz- ca bire bir örtüşen yenisiyle değiştirmekti dolayısıy- lerinin önünde iyice canlanan bu evin, geç de olsa, la sözlük karşılığı açısından yeni türetilen sözcükle- günün birinde mutlaka yapılacağına inanıyordu. Hat- rin neredeyse hepsi yabancı dilden alınma bir söz- ta yıllardır evinin kapısında oturup da hiç çarşıya in- cüğün eş anlamlısıydı. Değiştirilen sözcüğün eskisi- meyen, kahvelere girmeyen ve olup bitenleri ancak nin dilden atılması hedeflendiği için dilin şişeceği he- ucundan kıyısından işiten Vakkas dayım bile inan- saba katılmamıştı. mıştı buna. Oysa anneme göre böyle bir umut yoktu ufukta ve olmayacaktı da. Bu metinde altı çizili sözlerle anlatılmak istenen- ler aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla verilmiştir? I. Konuyu özetlemek A Anlamca özdeşi - Gereksiz sözcüklerin dili işlev- II. Düşüncenin nedenini belirtmek sizleştireceğinin düşünülememesi III. Açıklamayı desteklemek B Anlamca uygun olan - yabancı sözcüklerin istilasına engel olunamaması IV. Düşüncenin yönünü değiştirmek C Aynı anlama gelen - dilimizdeki sözcük enflasyo- Bu metinde kullanılan geçiş ve bağlantı ifadeleri- nunun öngörülememesi nin cümleye kattığı anlam numaralanmış ifadele- rin hangilerinde verilmiştir? D Anlamsal açıdan ayırt edilemeyen - dili arılaştır- ma çabalarının zamana yayılmasının planlanama- A I ve II. B I ve III. ması C II ve IV. D III ve IV. 24 Türkçe 8. Sınıf FÖ Y CÜMLEDE ANLAM 02 CÜMLEDE ANLAM Alabileceğimiz cevaplardan en uygun olan bu iki cevaba göre cümlemizi kurmaya çalışırsak şöyle sonuçlarla kar- Cümle Nedir? şılarız 1. Okuyan uygarlık ve bilim insanlarının ellerinde yükselir. ` Bir düşüncenin, bir isteğin, bir duygunun veya haberin 2. Bilim, .... yükselir. tam olarak anlatıldığı, bir veya birden çok kelimenin an- 3. Bilim, uygarlık ve okuyan insanların ellerinde yükselir. lam ilişkisi ve düzeniyle bir araya geldiği söz dizimleridir. 4. Bilim okuyan insanların ellerinde yükselir. 5. Uygarlık ve bilim, okuyan insanların ellerinde yükselir. ` Cümlelerde kelimeler ya da kelime grupları bir anlam Kelimeler ve kelime grupları bu şekilde adım adım eklen- bağıntısıyla bir araya gelir. Bu bağıntıya “söz dizimi” diğinde bu kelime ve kelime gruplarının anlamlı ya da an- denir. Türkçenin de belli bir söz dizimi vardır. lamsız olarak yan yana gelebileceğini görürüz. En anlam- lı bağdaştırmayı yaptığımızda da bu kelime ve kelime Cümle Oluşturma gruplarının \"Uygarlık ve bilim, okuyan insanların ellerinde yükselir.\" dizimiyle bir cümle oluşturduğunu görürüz. ` Bir cümlenin karışık biçimde verilen kelimeleri ya da kelime grupları “düzenli ve kurallı” bir cümle hâline ge- Sıra Sizde 1 tirilmek istendiğinde öncelikle cümlenin temel yargı- sından, diğer bir ifadeyle yükleminden başlamak en doğru yöntemdir. ` I. uygarlık ve II. okuyan III. yükselir IV. bilim V. insanların ellerinde ➤ Bu kelime gruplarını düzenli ve kurallı bir cümle hâline getirmek istediğimizde öncelikle cümlenin sonunda yer alması gereken, cümleyi tamamlayan ve bitiren yar- gıyı tespit etmemiz gerekir. Numaralı söz gruplarının içinde cümlemizin yüklemi ol- maya en uygun ifade “yükselir” kelimesidir. ... yükselir. Yükselecek olan nedir, kimdir? Elimizdeki seçenekleri deneyerek bu soruya cevap alma- ya çalışalım \"Okuyan yükselir.\" \"Bilim yükselir.\" 8. Sınıf Türkçe 25 CÜMLEDE ANLAM Cümle Tamamlama D \"Belli mevsimlerde uçamayan kuşların bazıları yaz mev- simini göremeden haziranda ülkemize gelir.\" cümle- ` Bazen bir cümlenin belli bölümleri boş bırakılıp boş- sinde de anlam açısından çok belirgin iki tutarsızlık lukları anlama uygun bir biçimde tamamlamamız iste- vardır nebilir. Böyle bir durumda cümlenin anlam bütünlüğü- nü ve bu bütünlüğe en uygun ifadeyi göz önünde bu- 1. Uçamayan kuşların bir bölgeden başka bir bölgeye lundurmamız gerekir. hareket etmeleri mümkün değildir. ÖÖrrnneekk 2. \"Yaz mevsimini göremeden\" ifadesiyle haziranda ül- kemize geliyor olmaları da yine anlam açısından tutar- “Belli mevsimlerde - - - - kuşların bazıları yaz mevsimini sızdır. Bütün bu değerlendirmelerden sonra cümlede - - - - haziranda ülkemize gelir.” cümlesinde boş bıra- boş bırakılan yerlere sırasıyla B seçeneğindeki ifade- kılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangileri geti- lerin getirilmesinin mümkün olduğu görülmektedir. rilmelidir? Cevap B A yumurtlayan / sevmedikleri için B göç eden / geçirmek üzere Sıra Sizde 2 C aç kalan / atlatarak D uçamayan / göremeden ÇÇöözzüümm Dikkat \"Belli mevsimlerde - - - - kuşların bazı yaz mevsimlerini Cümlelerde boş bırakılan yerlere getirilecek kelime ve ke- - - - - haziranda ülkemize gelir.\" lime grupları sorulurken bazen “anlam yönü değiştirici ifa- deler” olarak adlandırılan geçiş ve bağlantı unsurları so- Şimdi cümledeki boşluklara, seçeneklerdeki kelime ve rulabilmektedir. Düşünceler yazılı ya da sözlü olarak anla- kelime gruplarını sırasıyla yerleştirelim. tılırken kimi zaman düşüncenin yönünü değiştirmek, açık- lama yapmak ya da bir düşünceden diğerine geçmek du- A \"Belli mevsimlerde yumurtlayan kuşların bazıları yaz rumunda kalırız. Böyle zamanlarda bazı açıklayıcı, destek- mevsimini sevmedikleri için haziranda ülkemize gelir.\" leyici veya yön değiştirici ifadelerden yararlanırız. Cümle- cümlesinde anlam açısından tutarsızlıklar vardır. Peki, lerde kullanılan “ama, fakat, lakin, yalnız, ancak, oysaki, bu tutarsızlıklar neler? ne var ki, hâlbuki, buna rağmen, yine de, özellikle, örne- ğin, örnek olarak, mesela, hatta, üstelik, ayrıca, açıkçası, 1.\"Belli mevsimlerde yumurtlayan\" kuşların ülkemize açıklamak gerekirse, başka bir deyişle, yani, kısacası, özet- gelmekle anlamsal bir bağlantısı kurulamaz. le, son olarak, sonucunda, böylece, böylelikle, görüldüğü 2. Ü lkemizde yaz mevsimi haziran ayıyla başlar. Bu ne- gibi…” kelimeleri ve kelime grupları bu tür ifadelerdendir. denle kuşların \"yaz mevsimini sevmedikleri için\" ül- kemize haziranda gelmeleri tutarsızdır. B \"Belli mevsimlerde göç eden kuşların bazıları yaz mev- simini geçirmek üzere haziranda ülkemize gelir.\" cüm- lesinde anlam açısından herhangi bir tutarsızlık görün- memektedir. C \"Belli mevsimlerde aç kalan kuşların bazıları yaz mev- simini atlatarak haziranda ülkemize gelir.\" cümlesinde de \"yaz mevsimini atlarak haziranda ülkemize gelir.\" ifadesiyle bir anlam tutarsızlığı oluşmaktadır. Çünkü haziranda ülkemize gelmeleri hâlinde \"yaz mevsimini atlatma\"ları söz konusu olamaz. 26 Türkçe 8. Sınıf CÜMLEDE ANLAM Boşluk Doldurma Eş ve Yakın Anlamlı Cümleler Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri, kutularda- ` Bir duygu veya düşünceyi anlatmak için kullandığımız ki uygun geçiş ve bağlantı ifadelerini birer defa kulla- cümleler, bazen farklı kelime ve söz dizimleriyle oluş- narak doldurunuz. turulmalarına rağmen aynı anlamı verebilir. özellikle çünkü hatta ` “Başarının kişiden kişiye değişebilen bir tanımı vardır.” cümlesinde dile getirilmek istenen düşünceyi şu bi- oysaki üstelik ne var ki çimlerde de ifade etmek mümkündür ayrıca fakat Başarı öznel bir kavramdır. 1. Doğru söylediğine kimseyi inandıramadı - - - - - - Başarıyı herkes farklı algılayabilir. daha önce çok yalan söylemişti. Başarının değişmez bir tanımı yoktur. 2. Gayret edersem ilk üçe girebilirim - - - - - - - - - - - birinci bile olabilirim. Başarı kişisel değerlendirilebilir. 3. Ticarette dürüst olmadığın için kaybettin - - - - - - ➤ Bu örneklerde de görüldüğü gibi farklı kelimelerle ve - - - - - baban çok dürüst bir tüccardı. söz dizimleriyle kurulan cümleler birbirine çok benze- yen yargıları taşıyabilir. 4. Kedi artık yavru değildi - - - - - - - - - - - hâlâ yav- ru maması yiyordu. ` Sanatçının görevi, içinde yaşadığı toplumdaki yarala- rı iyileştirmek olduğunda sanatçı ölümsüzleşir. 5. Mesaisine zamanında gelmiyor - - - - - - - - - - - bir de mesai ücreti istiyor. ➤ Bu cümlede, sanatçının kalıcı olabilmesi için ne yap- ması gerektiği dile getirilmektedir. Bunun yolunun da 6. Birisinden borç istemeye hiç alışık değilim - - - - - toplumun sorunlarına çözüm üretmek olduğu vurgu- - - - - - - dilenci gibi algılanmak istemem. lanmaktadır. Eş ve yakın anlamlı cümleleri tespit eder- ken cümlelerin anlam temellerine dikkat edilmelidir. 7. Çorbaya tuzu az koymasını söyledim buna - - - - - - - - - - - dikkat etmesini tembihledim. Bu cümlenin farklı kelimeler ve söz dizimleriyle oluş- turulmuş ama aynı anlamı veren biçimlerini görelim 8. Doruk’un eli biraz yavaştır - - - - - - - - - - - işini iyi yapar. ´ İçinde yaşadığı toplumun sorunlarına çözüm üretebi- len sanatçı her zaman yaşayacaktır. ´ Sanatçı, geleceğe de kalmak için toplumsal sorunla- ra çözüm bulmalıdır. ´ Hiç ölmeyen sanatçılar, toplumun sorunlarına çare ol- mayı görev edinenlerdir. ´ Hayatta öyle tercihler yap ki kazandığın şeyler kaybettik- lerine değsin. ´ Hayattaki seçimlerin seni kaybettiklerini unutturacak kazançlara götürmelidir. 8. Sınıf Türkçe 27 CÜMLEDE ANLAM Cümle Oluşturma Anlamca Çelişen Cümleler Aşağıdaki cümlelerde dile getirilen duygu ve düşün- ` İlettikleri duygu, düşünce ve yargı bakımından birbiri- celeri kendi ifadelerinizle yazarak yakın anlamlı cüm- nin tersi olan cümleler, karş­ ıt anlamlı cümleler olarak leler oluşturunuz. düşünülebilir. Anlamları birbirine yakın olan cümleler kurulabileceği gibi anlamları karşıt, birbiriyle çelişen 1. O layları gereksiz yere büyüten insanlar toplumu hu- cümleleri soran sorularla da karşılaşabiliriz. zursuz eder. ` “Bir eserin değeri, neyi anlattığından çok nasıl anlattı- ..................................................................................... ğıyla ölçülmelidir.” cümlesi ile “Bir eserde anlatılan ko- ..................................................................................... nu, o eserin değerini belirler.” cümlesinin anlamları çe- ..................................................................................... lişmektedir. Çünkü ilk cümlede eserin değerini belirle- yen unsurun anlatım olduğu vurgulanırken ikinci cüm- 2. Düşüncelerin özgür bir şekilde dile getirildiği yerde lede asıl değerin konu ile belirlendiği vurgulanmakta- gelişme daha hızlı olur. dır. ..................................................................................... Cümle Birleştirme ..................................................................................... ..................................................................................... ` İki farklı cümlede ifade edilen duygu, düşünce ve yar- gıların eksiksiz bir biçimde tek cümle hâline getirilme- sinin istendiği çalışma ve sorularla karşılaşabiliriz. 3. İnsanların saygısını kazanmak ancak dürüstlükle ÖÖrrnneekk mümkündür. ` David Johnson, Pasifik Okyanusu’nu yüzme tahtası ..................................................................................... kullanmadan yüzerek geçen ilk kişidir. ..................................................................................... ..................................................................................... ` İngiliz yüzücünün 1997 yılında yaptığı bu yolculuk yet- miş dört gün sürmüştür. 4. Başarılı bir eğitim, aile ve okulun birlikte çalışmasıy- la gerçekleşir. Bu iki cümlede ifade edilenlerin anlamca doğru bir bi- çimde birleştirilmiş hâli aşağıdakilerden hangisidir? ..................................................................................... ..................................................................................... A Pasifik Okyanusu’nu yüzme tahtası kullanmadan yü- ..................................................................................... zerek geçen David Johnson’un 1997 yılında İngiltere’de yaptığı bu yolculuk yetmiş dört gün sürmüştür. 5. En büyük cinayet yaşama sevincini öldürmektir. B 1997’de yetmiş dört gün süren yolculuğunda Pasifik ..................................................................................... Okyanusu’nu geçen ilk kişi olan David Johnson adlı ..................................................................................... yüzücü, İngiliz kökenlidir. ..................................................................................... C Pasifik Okyanusu’nu yüzme tahtası kullanmadan yü- zerek geçen ilk kişi olan İngiliz yüzücü David Johnson, yetmiş dört gün süren bu yolculuğu 1997’de gerçek- leştirmiştir. D David Johnson, Pasifik Okyanusu’nu 1997’de yüzme tahtası kullanmadan yetmiş dört günde yüzerek ge- çen ilk İngiliz yüzücüdür. 28 Türkçe 8. Sınıf CÜMLEDE ANLAM ÇÇöözzüümm Cümle Oluşturma Cümleler birleştirilirken her iki cümledeki anlam ayrıntıla- Aşağıdaki cümlelerde ifade edilenlerin anlamca doğ- rına ve verilmek istenen mesajlara dikkat edilmelidir. ru bir bi­çimde birleştirilmiş hâlini yazınız. Her iki cümlenin de temel unsuru İklim değişikliğinin küresel hava sıcaklığını giderek ar- tırdığı gözleniyor. Küresel hava sıcaklığı artmaya de- Yüzücü David 74 gün vam ederse 2030 yılında bazı canlı türlerinin yok olma- Johnson'dır. ya başlayacağı tahmin ediliyor. İngiliz Pasifik 1997 Yüzme İlk yüzücü ..................................................................................... tahtası ..................................................................................... Okyanusu kullanmadan ..................................................................................... ..................................................................................... Cümleler birleştirilirken bu noktaların da bir araya getiril- Dünyanın en büyük kütüphanesi İngiltere’de bulunan mesi gerekir. Bir araya getirilen bu unsurların aynı zaman- Britanya Kütüphanesidir. Britanya Kütüphanesinde 170 milyon eser bulunduğu tahmin edilmektedir. da doğru sıralanması da gerekir. .................................................................................... A seçeneğinde \"İngiltere’de yaptığı bu yolculuk\" ifadesi ..................................................................................... yanlıştır. Çünkü bu yolculuk İngiltere’de değil, Pasifik ..................................................................................... Okyanusun'da yüzerek yapılmıştır. B seçeneğinde \"yüz- ..................................................................................... me tahtası kullanmadan\" ifadesine yer verilmemektedir. Öncül cümlelerde yer alan bu unsurun seçenekte yer al- mamasından dolayı bu seçenek yanlıştır. D seçeneğinde ise \"İlk İngiliz yüzücü\" ifadesine yer veril- miştir. Soruda verilen öncüm cümlede ise \"ilk yüzücü\" ol- duğu söylenmektedir. Öncül cümlelerdeki bütün bileşen- ler bir araya getirildiğinde C seçeneğindeki cümlenin, ön- cül cümleleri bütünüyle kapsadığı görülmektedir. Cevap C Sıra Sizde 3 Düzenli kitap okuma alışkanlığı olmayan insanlarda dik- kat dağınıklığı ve odaklanamama sorunları sıkça görülür. Düzenli kitap okuyanlarda zihinsel etkinliğin arttığı tespit edilmiştir. 8. Sınıf Türkçe ..................................................................................... ..................................................................................... ..................................................................................... ..................................................................................... 29 CÜMLEDE ANLAM Cümleden Kesin Olarak Çıkarılabilecek ➤ Dikkat edilirse bize verilen cümleden hareketle kesin Yargı ve Örtülü Anlam olarak çıkaramayacağımız yargılar yoruma dayalıdır. Örneğin “Türkiye’de en çok turist Antalya’ya gelmek- ` Cümleler, görünür anlamlarının ve kapsamlarının ya- tedir.” ifadesi doğru olabilir ama yanlış da olabilir. Bi- nında, akıl yürütülerek çıkarılabilecek anlamları da ta- ze verilen “Türkiye’nin en önemli turizm merkezlerin- şır. Bazen cümlenin içinde açık bir şekilde söylenme- den biri olan Antalya’yı her yıl yüz binlerce turist ziya- miş olsa bile cümlenin kapsamından hareketle başka ret ediyor.” cümlesinden bu yargıyı “kesin olarak” çı- yargılara da ulaşılabilir. karmamız mümkün değildir. ` Okulumuzda bu yıl ikincisi düzenlenecek şenliğe bir ` Örtülü anlam ise cümleler oluşturulurken ön plana çı- gösteriyle katılacağız. karılan, söylenmek ve belirtilmek istenen temel yargı- nın yanında saklı bazı anlamların bulunmasıdır. Örtülü ➤ Bu cümlede okulda bu yıl ikincisi düzenlenecek şenli- anlamlar, cümlede söylenmek istenen asıl yargının dı- ğin daha önce de düzenlendiği yargısı çıkarılabilir. Bir şında cümlenin genel anlamından çıkarılabilir. başka ifadeyle bu şenlik daha önce en az bir kez dü- zenlenmiştir. ` Girdiği sınavlarda bu kez de başarılı oldu. Dikkat ➤ Bu cümlede temel yargı, girilen bir sınavda başarılı olunmasıdır. Daha önce girilen sınavda başarılı olun- “Kesin olarak çıkarılabilecek yargı” bulunurken bize veri- ması ise cümlenin örtülü anlamını oluşturur. len cümlenin anlamında hareketle bazı yorumlar yapabili- riz. Ancak bu yorumları yaparken cümlenin anlamından ` Türkiye’nin otomobil ihracatı bu yıl daha da yükseldi. “kesin olarak” çıkarılmayacak yorumları göz ardı etmeliyiz. Odaklanmamız gereken temel nokta, herkesin kabul ede- ➤ Bu cümlede Türkiye’nin otomobil ihracatının geçen yıl- bileceği, tartışmasız bir şekilde çıkarılabilecek yargılara lara oranla arttığı ve geçen yıllarda bu yılki kadar ihra- ulaşmak olmalıdır. cat yapılamadığı anlamlarını çıkarabiliriz. ` Türkiye’nin en önemli turizm merkezlerinden biri olan ` Eskiden komşuluk ilişkileri çok sıkıydı ve insanlar bir- Antalya’yı her yıl yüz binlerce turist ziyaret ediyor. birlerini sürekli arayıp sorardı. Bu cümleden kesin olarak çıkarılabilecek yargıları sı- ➤ Bu cümlede ilk bakışta eski komşuluk ilişkilerinin na- ralayalım sıl olduğuna yönelik bir değerlendirme yapmaktadır. Bunun yanında aynı cümleden komşuluk ilişkilerinin şimdiki durumunun böyle olmadığını da örtülü anlam olarak çıkarabiliriz. ´ Türkiye’de Antalya dışında turizm merkezleri de vardır. ´ Türkiye’ye turist gelmektedir. Cümlelerde Çeşitli Anlam İlişkileri ´ Antalya’ya turistin gelmediği yıl yoktur. Neden-Sonuç İlişkisi ´ Antalya’ya her yıl gelen turist sayısı yüz binden fazladır. ` Bazı cümlelerde cümlenin temel yargısı verilirken bu Bu cümleden kesin olarak çıkarılamayacak yargıları yargının nedeni gerekçesi, sebebi de birlikte verilir. sıralayalım Bu tür cümleler bize “neden-sonuç anlamı”, “gerek- çe”, “yargının nedeni”, “yargının sebebi” gibi ifadeler- ´ Türkiye’de en çok turist Antalya’ya gelmektedir. le soru olarak yöneltilebilir. ´ Antalya Türkiye’nin en büyük turizm merkezidir. ´ Antalya’ya genellikle yabancı turistler gelmektedir. ´ Düzenli okuduğu için kelime hazinesi çok geniştir. Neden Temel yargı sebep, gerekçe sonuç 30 Türkçe 8. Sınıf CÜMLEDE ANLAM ´ İnsanlara her zaman nezaketli davranır, bu yüzden in- Dikkat Neden sebep, gerekçe • N eden sebep, gerekçe anlamlı cümlelerle amaç an- sanlardan saygı görüyor. lamlı cümleler çoğunlukla birbirine karıştırılır. İkisinin ara- Sonuç sındaki farkı anlamanın en sağlıklı yolu şudur ´ Herkese yardım elini uzattığından hepimiz onu seviyo- • A maç anlamlı cümlelerde hedeflenen amaca ulaşıp ula- şılmadığı belli değildir. Neden sebep, gerekçe Sonuç ruz. ´ Kitap almak için okul çıkışında kitapçıya uğradı. Amaç Sonuç ´ Bütün maçlarımızı kazandık çünkü maçlara iyi hazırlan- Amaç Burada \"okul çıkışında kitapçıya uğrama amacı\" olarak \"kitap almak\" gösterilmiştir. O hâlde şu soruyu sor- Sonuç Neden mamız gerekir Peki, \"kitap alma\" amacına ulaşılmış mı- dık. sebep, gerekçe dır? Bunu bilemiyoruz. Bulalım ´ Biraz ders çalışayım diye çalışma odama çekilmiştim. Aşağıdaki cümlelerde neden-sonuç anlamı bulunmak- Amaç tadır. Cümlelerin sonuç ve neden sebep, gerekçe bö- Bu amaç gerçekleşti mi? Bilemiyoruz. Neden sebep, ge- rekçe anlamlı cümlelerde ise böyle bir durum söz konu- lümlerinin altını çizerek bu bölümleri örnekteki gibi su değildir. gösteriniz. Yazarın romanı çok okunduğu için ikinci baskıyı yapacak. Neden sebep, gerekçe Sonuç ÖÖrrnneekk Hazırlıklarımızı tamamladığımız için yola çıkabiliriz. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylem gerekçesi ile belirtilmiştir? ..................................................................................... A Arkanı güneşe çevirirsen gölgen önüne düşer. Buralara uzun süredir yağmur yağmadığından toprak kurak. B İyi niyetli olduğundan insanların gerçek yüzünü göre- ..................................................................................... medi. Daha önce de bize yardım ettiniz, bunun için size baş- C Hep birlikte şarkı söylerken uyum yakalamak kolay vurdu. değil. ..................................................................................... D Her insan zaman zaman hatalı davranır. Evi toplarken annesine yardım etti çünkü misafirleri ge- lecek. ÇÇöözzüümm ..................................................................................... Gerekçe bildiren cümlelerde eyleme sorulan \"Niçin?\" so- Biz bağımsız olalım diye dedelerimiz şehit oldu. rusunun cevabı vardır. Buna göre A’da; Hangi koşulda, ..................................................................................... ne şartta gölgen önüne düşer?’’ sorularına Arkanı güne- şe çevirirsen’’ cevabı alınır. Bu cümle koşul cümlesidir. Okulda bir gazete çıkardık çünkü sesimizi duyurmak B’de Neden insanların gerçek yüzünü göremedi?’’ soru- istiyoruz. suna İyi niyetli olduğundan’’ cevabı alınır. Bu cümlede eylemin gerekçesi belirtilmiştir. ..................................................................................... C ve D seçeneklerindeki cümlelerde \"Niçin?\" sorusunun Araziler ağaçlandırılmadığından proje başarıya ulaşa- cevabı yoktur. madı. ..................................................................................... Cevap B 8. Sınıf Türkçe 31 CÜMLEDE ANLAM Koşul Anlamı Eşleştirelim Bir cümlede yargının bir koşula şarta bağlanmasıdır. Bu tür Aşağıdaki cümlelerin yanına anlam özelliğine uygun cümlelerde koşul gerçekleştiğinde yargı da gerçekleşecek- olarak sebep, amaç veya koşul ile eşleştiriniz. tir, koşul gerçekleşmezse yargı da gerçekleşmeyecektir. Sebep Amaç Koşul ÖÖrrnneekk 1. Romanı severek okurum ama uzun ol- - - - - I. Buraya size yardımcı olmaya geldim. mayacak. II. Dilini tutmazsan bedelini ödersin. III. Besleyip büyütelim diye bir kedi sahiplendik. Numaralanmış cümlelerdeki anlam özellikleri aşağı- Hiçbirinizi unutmadım çünkü hepiniz dakilerin hangisinde doğru belirtilmiştir? bana sahip çıkmıştınız. I II III 2. - - - - A Koşul Koşul Amaç 3. Tatili Bodrum’da geçirmek için otelden - - - - B Amaç Koşul Amaç yer ayırttım. C Amaç Koşul Koşul İşçiler, bayram ikramiyelerini aldıkların- D Amaç Amaç Koşul dan sevindiler. ÇÇöözzüümm 4. - - - - Buraya size yardımcı olmaya geldim.’’ cümlesi Hangi Ona iki ay sonra ödemek üzere borç para verdim. amaçla?’’ sorusuna cevap verir Size yardımcı olmak ama- 5. - - - - cıyla… Besleyip büyütelim diye bir kedi sahiplendik.’’ cümlesi de Hangi amaçla?’’ sorusuna cevap verir Bes- İhtiyaç sahiplerine el uzatmak maksa- dıyla bir vakıf kuracağız. leyip büyütmek amacıyla… Bu cümleler amaç cümlesi- 6. - - - - dir. Dilini tutmazsan bedelini ödersin.’’ cümlesi ise Han- gi koşulda, ne şartta?’’ sorusuna cevap verir Dilini tut- mazsan… Bu cümle koşul cümlesidir. Cevap B 7. Geleceğini söyleseydin seni karşılardık. - - - - Sıra Sizde 4 8. Muhtar, Kaymakamlıktan gelen haber- - - - - leri ulaştırmak üzere köylüyü topladı. 9. Üst dallardaki elmaları toplayamadı, eli - - - - yetişmiyordu. 10. Ülkemizi onurlandırdığı için sporcuya - - - - para ödülü verilecek. 11. Bu yol asfalt olsa şehre sık sık gider ge- - - - - liriz. 12. Ortalık pek sessiz olduğu için fısıltılar - - - - duyuluyordu. 13. Köye babama yardım etmeye geldim. - - - - 32 Türkçe 8. Sınıf CÜMLEDE ANLAM Öznel ve Nesnel Anlamlı Cümleler ÖÖrrnneekk ` Öznel cümleler, yargıları kanıtlanamayan cümlelerdir. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kişisel görüş belir- Bu tür cümlelerde öne sürülen düşünce ya da dile ge- tilmiştir? tirilen yargı kişisel görüş bildirdiği için kanıtlanamaz. A Hafta sonları ev işlerinde annesine yardım ediyordu. B Akşam gelen misafirler gece yarısına kadar oturdu. Aşağıdaki cümlelerdeki yargıların öznel olduğuna dik- C Dedemin anlattığı çarpıcı masalları hiç unutmadım. kat edelim D Boy aynasında üstünü başını düzeltmeden evden çık- ` “Yanında yürüdüğümüz dereden yeşil bir su akıyordu. mazdı. ➤ Bu cümlede “suyun yeşil olması kişisel bir görüştür. ÇÇöözzüümm Derenin suyu bir başkasına yeşil görünmeyebilir. Soruda kişisel görüş yani öznel yargı sorulmuştur. De- ` “Yaşadığımız şehirde sanatçılara büyük değer verili- demin anlattığı çarpıcı masalları hiç unutmadım.’’ cümle- yor.” sinde masalın çarpıcı olması beğeni içeren öznel bir yar- gıdır. ➤ Bu cümlede de kanıtlanamayan, kişisel bir görüş dile getirilmiştir. Bu cümleyi kuran kişi için o şehirde sanat- Cevap C çılar değer görüyor olabilir ama bir başkası için “de- ğer görmek” farklı bir anlam ifade edebilir ve bu yüz- Sıra Sizde 5 den sanatçılara yaklaşımı “değer görmek” olarak dü- şünmeyebilir. İçerik ve Üslup Biçem Cümleleri ` Nesnel cümlelerde ise kişisel görüş yoktur. Öne sürü- ` Bir eserin ya da sanatçının hangi konuyu dile getirdi- len düşünceler ve dile getirilen yargılar kanıtlanabilir, ğini anlatan cümleler “içerik cümlesi” olarak adlandı- kişiden kişiye farklılık göstermez. Bu nedenle nesnel rılır. Bir eserin ya da sanatçının “neyi” anlattığı söyle- cümlelerde kişisel değerlendirme yer almaz. niyorsa içerikten söz ediliyor demektir. Üslup biçem cümleleri ise eserin ya da sanatçının tarzını anlatır. Bu ` Ormanda birçok canlı türü yaşamaktadır. tarz, konuyu işleme biçimiyle, olayları veya düşünce- leri anlatma şekliyle ya da eserini oluştururken kullan- ➤ Bu cümle kişisel görüş içermediğinden nesneldir. dığı malzemeyi kullanma biçimiyle ilgili olabilir. Kısaca içerik cümleleri “neyi” sorusuna cevap verirken üslup ` Türkiye’nin bu yıl en çok ihracat yapan şehri İstanbul cümleleri “nasıl” sorusunun cevabını vermektedir. oldu. ➤ Bu cümlede öne sürülen düşüncenin kanıtlanması mümkündür. İhracat rakamlarına bakılarak bu düşün- ce kanıtlanabilir. Bu nedenle kişiden kişiye değişme- yecek nitelikte bir yargı dile getirilmiştir. ` Kitabın ilk sayfasında yazarımızın hayat hikâyesini bu- labilirsiniz. ➤ Bu cümlede de kanıtlanabilir bir yargı yer almaktadır. Bu cümleyi kuran ve bu düşünceyi öne süren kişi, or- taya koyduğu bu yargıyı kanıtlayabilir. 8. Sınıf Türkçe 33 CÜMLEDE ANLAM ` Yazarın son romanında Çukurova insanının günlük ya- ÇÇöözzüümm şam biçimi anlatılmaktadır. Nasıl yazmış?’’ sorusuna A’da müzikteki ritmi sözcük- ➤ Bu cümle bir içerik cümlesidir. Çünkü bu cümlede “ya- zarın son romanında konu olarak neyi anlattığı” dile lere yakalatarak’’ B’de daha canlı ve renkli bir şekilde’’ getirilmektedir. C’de samimi söyleyişi ile’’ cevabını alırsınız. D’de Nasıl ` Hikâyelerini hep kısa cümlelerle ve çarpıcı bir dille ka- leme aldı. yazmış?’’ sorusunun cevabı yoktur. ➤ Bu cümlede ise üslup cümlesidir. Çünkü bu cümlede Cevap D de “yazarın hikâyelerini nasıl bir tarzla yazdığı”na de- ğinilmektedir. Sıra Sizde 6 Dikkat İçerik ve üslup anlamlı yargılar birbirinden farklı olsa da ço- ğunlukla bir cümlede hem içerik hem de üsluptan söz edi- liyor olabilir. ` “Şairimizin şiirlerine baktığımız zaman, çoğunluğa du- yulan özlemin titizlikle seçilmiş en duygulu kelimeler- le anlattığına şahit oluruz.” ➤ Bu şair neyi anlatıyor? \"Çoğunluğa duyulan özlemi\" anlatıyor. O hâlde içerik- ten söz edilmiştir. ➤ Bu şair nasıl anlatım tarzı benimsemiş? \"Titizlikle seçilmiş en duygulu kelimeleri kullanak\" anlat- mayı benimsemiş. O hâlde üsluptan da söz edilmiştir. ÖÖrrnneekk Doğrudan ve Dolaylı Anlatım Cümleleri Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sanatçının üslubun- ` Kurulan cümlelerin içinde bazen başkaları tarafından dan söz edilmemiştir? veya yine kendimiz tarafından daha önce dile getiril- miş duygu ve düşüncelere yer vermemiz gerekebilir. A Müzikteki ritmi sözcüklere yakalatmış bir şairdir. Böyle bir durumda doğrudan veya dolaylı anlatım cüm- lelerine başvururuz. B Tolstoy’un dili Dostoyevski’ye göre daha canlı ve renk- lidir. ` Elif isminde bir arkadaşımız bize “Akşam seninle kitap okumak istiyorum.” demiş olsun. Biz, Elif’in bu cümlesi- C Denemelerindeki samimi söyleyişi makalelerinde el- ni bir başkasına aktarırken şu biçimlerde aktarabiliriz bette bulamayız. D Tarih bilgisini yazdıklarına yansıtabilen bir yazarın ro- manı bu roman. 34 Türkçe 8. Sınıf CÜMLEDE ANLAM ´ Elif bana “Akşam seninle kitap okumak istiyorum.” dedi. Cümle Oluşturma ´ Akşam seninle kitap okumak istiyorum, dedi Elif bana. Aşağıda verilen doğrudan anlatım cümlelerini dolaylı anlatım cümlesine, dolaylı anlatım cümlelerini de doğ- ➤ Elif’in bize daha önce kurduğu cümleyi, cümle niteli- rudan anlatım cümlesine dönüştürünüz. ğini bozmadan tırnak içine alarak ya da sonuna virgül koyarak kendi cümlemizin içine kattığımızda “doğru- Aşılmasına imkân olmayan hiçbir duvar olmadığını söy- dan anlatım cümlesi” kurmuş oluruz. Doğrudan anla- ler Anton Çehov. tım cümlelerinde cümle içinde cümle kullanırız. ..................................................................................... ..................................................................................... ´ Elif bana akşam benimle kitap okumak istediğini söy- ledi. Fuzuli, bilimsiz şiirin temelsiz duvara benzediğini söyler. ´ Benimle akşam kitap okumak istediğini söyledi Elif. ..................................................................................... ..................................................................................... ➤ Bu cümlelere baktığımızda ise Elif’in “Akşam seninle kitap okumak istiyorum.” cümlesini, “akşam benimle Beşikten mezara kadar bilim öğrenin.’’ diyen Hz. kitap okumak istediğini” biçimine dönüştürerek cüm- Muhammet’tir. le olmaktan çıkarıyoruz. Bu nedenle de “dolaylı anla- tım cümlesi” kurmuş oluyoruz. ..................................................................................... ..................................................................................... ➤ Bu açıklamalardan da anlaşılacağı üzere doğrudan an- latım cümlelerinde “cümle içinde tam bir cümle” kul- Victor Hugo der ki Bir okul açan, bir hapishane kapatır.’’ lanılır. Dolaylı anlatım cümlelerinde ise cümle içindeki diğer yargı tam bir cümle biçimde değildir. .................................................................................... ..................................................................................... ´ Onlara daha önce de “Bu işi bitirmek için acele etme- yin.” demiştim. Doğrudan anlatım Cümlelerin İfade Ettiği Anlam Özellikleri ve Duygular ´ Onlara daha önce de bu işi bitirmek için acele etme- Tanım Cümlesi melerini söylemiştir. Dolaylı anlatım ` “… nedir?” sorusuna cevap veren cümlelerdir. ´ Dost kara günde belli olur, demiştir atalarımız. Doğru- ` Merhamet, insanın başkalarına karşı duyduğu bağış- dan anlatım layıcılık ve acıma duygusudur. ´ Atalarımız, dostun kara günde belli olacağını dile ge- ➤ Bu cümlede “Merhamet nedir?” sorusunun cevabını tirmişlerdir. Dolaylı anlatım vermekte ve “merhamet”i tanımlamaktadır. ´ Kıskançlık, insanı alçaltan ve küçülten bir duygudur, ´ Okuyan her insan, bu dünyanın kurtuluş umududur. der Tolstoy. Doğrudan anlatım ´ Kıskançlığın, insanı alçaltan ve küçülten bir duygu ol- duğunu söyler Tolstoy. Dolaylı anlatım ´ Babam, derslerinde daha başarılı olman için kitap oku- man gerekir, dedi. Doğrudan anlatım ´ Babam, derslerimde daha başarılı olmam için kitap okumam gerektiğini söyledi. Dolaylı anlatım 8. Sınıf Türkçe 35 CÜMLEDE ANLAM Öneri Cümlesi ´ “Çocuklarınızı hiçbir zaman başka çocuklarla kıyasla- mayın.” ` Bir durumun daha iyi olması ya da bir sorunun çözü- me kavuşması için tavsiyede bulunan cümlelerdir. ´ Bir dahaki sefere daha dikkatli çalışın. ´ Altıncı kata daha kolay çıkmak için asansörü kullana- Tasarı Cümlesi bilirsin. ` Gelecekte yapılması planlanan işleri anlatan cümlelerdir. ´ Bir sonraki kitabınızda kendinizden de bahsederseniz çok güzel olur. ´ Bu yaz otuz tane kitap okumayı düşünüyorum. Varsayım Cümlesi ´ Şiirlerimde her zaman bu konuyu işleyeceğim. ` Henüz gerçekleşmemiş bir olayın ya da durumun ger- ÖÖrrnneekk çekleşmiş, gerçekleşmiş bir olay ya da durumun da ger- çekleşmemiş kabul edilmesini dile getiren cümlelerdir. Cümleler Anlam Özelliği ´ Varsayalım ki yurt dışına gitmen gerekiyor. Düğün davetiyelerini üç yüz kişilik planladık. I ´ Diyelim ki bu teklifinizi kabul ettim. Kitabı dikkatli okusaydım daha iyi bir özet çı- II ´ İşi sana verdiler sayalım, başarabilir misin? karabilirdim. III IV ´ Bir an için köyde olduğumuzu düşünelim. Alışveriş yaparken çocukların bayramda ge- leceğini farz ettim. Eleştiri ve Öz Eleştiri Cümlesi Hikâye okursanız okuma alışkanlığını daha çabuk kazanırsınız. ` Eleştiri, bir sanat eserinin veya sanatçının olumlu ya Bu tabloda numarayla gösterilmiş yerlere getirilecek da olumsuz değerlendirmesinin yapılmasıdır. Değer- anlam özellikleri aşağıdakilerden hangisinde doğru lendirme olumsuz olduğunda “olumsuz eleştiri”, de- verilmiştir? ğerlendirme olumlu yapıldığında da “olumlu eleştiri” yapılmış olur. I II III IV ´ Yazarımız son kitabında çok önemli bir olaya değin- A Tasarı Öz eleştiri Varsayım Öneri miş. Olumlu eleştiri B Tasarı Eleştiri Öz eleştiri Öneri ´ Bu genç şair, sözcüklerin uyumu noktasında biraz ye- tersiz kalıyor. Olumsuz eleştiri C Öneri Uyarı Varsayım Tasarı ´ Bazı gazeteciler düşüncelerini anlatmakta sıkıntı çekse- D Tasarı Öz eleştiri Tanım Varsayım ler de halkın sorunlarını dile getirmede oldukça başarılı- lar. Hem olumsuz hem de olumlu eleştiri bir arada ÇÇöözzüümm ` Öz eleştiri ise kişinin kendiyle ilgili eleştiri yapmasıdır. \"Düğün davetiyelerini üç yüz kişilik planladık.\" cümlesi tasarı cümlesidir çünkü planlamaktan söz edilmiştir. ´ Sınavlarda zamanı iyi kullanamadığım için başarılı ola- mıyorum. \"Kitabı dikkatli okusaydım daha iyi bir özet çıkarabilirdim.\" cümlesi öz eleştiri cümlesidir çünkü cümleyi söyleyen, ki- ´ Bugünlerde yeteri kadar kitap okumuyorum. tabı dikkatli okumadığını kabul ve itiraf ediyor. Alışveriş yaparken çocukların bayramda geleceğini farz Uyarı Cümlesi ettim.’’ cümlesi varsayım cümlesidir çünkü farz etmek var- saymaktır. ` Herhangi bir kişiyi ya da kişileri olumsuz bir durumdan korumak veya uzaklaştırmak için yapılan hatırlatmala- \"Hikâye okursanız okuma alışkanlığını daha çabuk kazanır- rı ve ikazları içeren cümlelerdir. sınız.\" cümlesi öneri cümlesidir çünkü okuma alışkanlığının daha çabuk kazanılması için hikâye okumak önerilmiştir. ´ “Beni her konuda eleştirmekten vazgeçin.” Cevap A 36 Türkçe 8. Sınıf CÜMLEDE ANLAM Sıra Sizde 7 Yakınma Şikâyet Cümlesi ` Bir durumdan duyulan rahatsızlığı dile getiren cümleler- dir. ´ Bu yaşına geldi, hâlâ kimseyle anlaşamıyor. ´ Başkalarının işlerini de yapmaktan çok yoruldum artık. Hayıflanma Cümlesi ` Geçmişte yapılamayanlar, elden kaçırılanlar için duyu- lan üzüntüyü anlatan cümlelerdir. Hayıflanma cümle- lerinde, bir kişinin geçmişte yapamadığı bir işten do- layı duyduğu üzüntüyü dile getirilir. ´ Keşke zamanında daha çok kitap okusaydım. ´ Zamanında daha düzenli çalışsaymışım. Tahmin Cümlesi Pişmanlık Cümlesi ` Akla, sezgilere, gözlemlere veya birtakım verilere da- ` Yapılan bir hata veya yanlış sonucunda ortaya çıkan yanarak gelecekte olacak bir şeyi önceden kestirebil- durumdan duyulan üzüntüyü anlatan cümlelerdir. me sonucunda ortaya çıkan cümlelerdir. ´ Keşke arkadaşıma kırıcı davranmasaydım. ´ Bulutların kararmasına bakarsan birazdan yağmur ya- ğacak. Dikkat ´ Kardeşim sabırsızlıkla bu akşamki sürprizimi bekliyordur. Hayıflanma cümleleri ile pişmanlık cümleleri birbirine an- lamca çok yakındır. İki anlam özelliğinin arasında şöyle bir Olasılık İhtimal Cümlesi fark vardır Hayıflanma cümlelerinde yapılmayan bir işten dolayı duyulan üzüntü, pişmanlık cümlelerinde ise yapı- ` Gerçekleşmesi kesin olmayan bir olayın veya bir du- lan bir işten dolayı duyulan üzüntü anlatılır. rumun ortaya çıkmasının beklenilmesi, umut edilmesi ile ilgili cümlelerdir. Sitem Cümlesi ´ Sen de aramıza katılırsan bu işi başarabiliriz. ` Bir kimsenin yaptığı bir hareketten veya söylediği bir sözden dolayı duyulan üzüntünün ve bunun sonucun- ´ Sanıyorum yarın bir grup öğrenciyle toplantı yapacağız. da oluşan kırgınlığın doğrudan kişinin kendisine dile getirildiği cümlelerdir. Dikkat ´ İnsan, en iyi arkadaşına böyle bir iftira atar mı? Olasılık ve tahmin cümleleri birbirine çok benzer. Arala- ´ Yıllardır bu kardeşini ne aradın ne de sordun. rındaki fark ise şudur Olasılık cümlelerinde bir “ikilem” söz konusudur. Bahsedilen konu için beklenen sonucun Acıma Cümlesi ne olacağı net değildir, “öyle ya da böyle” sonuçlanabilir. Tahmin anlamlı cümlelerde ise kesinlik anlamı biraz daha ` Bir varlık ya da durum karşısında hissedilen merhamet belirgindir. Çünkü tahminler deneyimlere dayalıdır. Bu ne- duygusunu dile getiren cümlelerdir. denle tahmin cümlesinde tahminden “emin olma” hava- sı taşır. 8. Sınıf Türkçe 37 CÜMLEDE ANLAM ´ Zavallı adam, bütün sorunlarıyla tek başına mücadele Beklenti ve Gerçekleşmemiş Beklenti Cümleleri ediyor. ` Beklenti cümlesi, gerçekleşmesi beklenen durum, tu- Ön Yargı Peşin Hüküm Cümlesi tum veya davranışları anlatır. Bu cümlelerde “umut et- me” anlamı belirgindir. ` Bir kişi veya bir durumla ilgili belirli koşullara, olay ve görüntülere dayanarak önceden edinilmiş yargıları be- ´ Bir dahaki projemizle birinci olmayı umuyoruz. lirten ve peşin hükümlere dayanan cümlelerdir. Ön yar- ´ Bu yıl üniversiteyi bitirip işe başlarsın diye düşünüyorum. gılar, olumlu veya olumsuz olabilir. ` Gerçekleşmemiş beklenti ise umulan, beklenen bir du- ´ Yazarın bu kitabı yine çok konuşulacak. rumun gerçekleşmemesinden duyulan hayal kırıklığı- ´ Ne yaparsa yapsın başkanlık seçimlerini kazanamaya- nı dile getirir. ´ İstanbul’da birkaç gün kalıp dönersin diye düşünmüş- cak. tüm. ´ Projenize Ayhan’ı da ortak edeceksiniz, sanıyordum. Özlem Hasret Cümlesi Kanıksama Cümlesi ` Geçmişte yaşanan güzel olayların tekrar yaşanma is- teğini ya da bir yeri veya kişiyi görme isteğini dile ge- ` Kanıksamak, bir durumun çok tekrarlanmasından do- tiren cümlelerdir. layı o duruma alışmayı dile getirir. ´ Almanya’dayken vatanımız burnumuzda tütüyor. ´ Televizyonlarda her gün kaza haberi görmek normal ´ Ah, o çocukluğumuzdaki oyunlarımız ne kadar da gü- oldu artık. zeldi! ´ Söylediği yalanlara giderek alıştırdı bizi. Şaşırma Cümlesi Yadsıma İnkâr Cümlesi ` Beklenmeyen bir durum karşısında ne yapacağını, na- ` Yapılan bir şeyin yapılmadığını, söylenen sözün söy- sıl davranacağını bilememe, hayrete düşme anlamı ta- lenmediğini veya tanık olunan bir şeyin bilinmediğini şıyan cümlelerdir. ifade eden cümlelerdir. ´ Bu işin üstesinden gelebileceğini hiç beklemiyordum. ´ Bunca sözü onlara ben mi söylemişim? ´ Demek yıllardır aynı sokakta oturuyormuşuz. ´ Kesinlikle bu konu hakkında tek kelime etmedim. Küçümseme ve Azımsama Cümleleri Aşamalı Durum Cümlesi ` Küçümseme cümlesi; bir kişiyi veya durumu küçük ` Bir durumun bir defada değil, kademeli bir şekilde ger- görme, değersiz bulma anlamı taşır. çekleştiğini anlatan cümlelerdir. ´ Yıllarca çalışsan da bu işi başaramazsın. ´ Nasıl verimli çalışman gerektiğini giderek öğrenmeye ´ Güya kitap yazacak da yazar olacakmış. başladın. ` Azımsama cümlesi ise zaman, para vs. kavramların ´ Buralar gün geçtikçe daha da güzelleşiyor. miktar bakımından az bulunmasını anlatır. ´ Yarım ekmekle bu kadar insan nasıl doyacak? ´ Üç kuruş maaşla bu kadar saat çalışmamalısın. 38 Türkçe 8. Sınıf CÜMLEDE ANLAM ÖÖrrnneekk Sıra Sizde 8 1. Eski bayramların heyecanı bir başkaydı. 2. Berbere gidebilseydim sakalımı düzeltecektim. 3. Millet, artık pazarda seçmeden almaya alıştı. 4. Yukarıdaki gürültüden uyumak mümkün değil. Esra, tahtaya kalkarak sitem, kanıksama, özlem ve ger- Sıra Sizde 9 çekleşmemiş beklenti cümlelerinden birer tane yazdı. Öğ- retmeni, birini yanlış yazdığını söyleyince Esra yanlışını düzeltti. Buna göre aşağıdakilerin hangisi Esra’nın düzelttiği cümledir? A Düğüne beni çağırmayı unuttuğuna inanamıyorum. B Şiiri daha iyi okuyacağını düşünmüştüm. C Bizim kediler her gün kavga ettiklerinden kavgalarını umursamaz olduk. D Nerede o annemin sütlacını kaşıkladığınız günler? ÇÇöözzüümm Eski bayramların heyecanı bir başkaydı.’’ cümlesinde eski bayramlara özlem dile getirilmiştir. Berbere gidebilseydim sakalımı düzeltecektim.’’ cümle- sinde bir beklenti dile getirilmiştir ama bu beklenti ger- çekleşmemiştir. Cümleyi söyleyen kişi sakalının düzelt- meyi düşünmüş ama bu düşüncesini berbere gidemedi- ği ile gerçekleştirememiştir. \"Millet, artık pazarda seçmeden almaya alıştı.’’ cümlesin- de bir durumun çok tekrarlanmasından do­layı o durumun kanıksanması anlatılmıştır. \"Yukarıdaki gürültüden uyumak mümkün değil.\" cümle- sinde sitem yoktur çünkü sitem cümlesinde kırgınlık ve üzüntünün muhatabına dile getirilmesi söz konudur. Bu cümle yakınma cümlesidir. Bu durumda Esra 4. cümleyi değiştirip yerine bir sitem cümlesi yazmıştır. A’daki cümlede kırgınlığa sebep olan kişiye dile getirilmiştir yani sitem cümlesidir. B’deki cüm- lede gerçekleşmemiş beklenti, C’deki cümlede kanıksa- ma, D’deki cümlede ise özlem cümlesidir. Cevap A 8. Sınıf Türkçe 39 ÖY F 02 ETKİNLİK Eşleştirelim Aşağıdaki cümlelerde yer alan anlam özelliklerini cümleler ile eşleştirelim. yadsıma kanıksama sitem beklenti aşamalı tahmin ihtimal varsayım öneri tanım durum şaşırma küçümseme azımsama ön yargı özlem pişmanlık yakınma hayıflanma öz eleştiri uyarı 1. Bir hâl hatırı sormayı da bize çok görür oldun. Türkçe 8. Sınıf 2. Kuşun her sabah camı tıklatmasına alıştık. 3. Tut ki yaz aylarındayız. 4. Köşeden her an biri çıkabilir. 5. Bulutların kararmasına bakılırsa yağmur yağabilir. 6. Bilgisayarı kurcalayan ben değilim. 7. Sınavda bizi sevindireceğini umuyorum. 8. Zamir, ismin yerini tutan ve ismin aldığı ekleri alabilen sözcüktür. 9. Yarışmacı herkesi eleyip finale kalmasın mı? 10. Bizim çocuk gitgide okumayı geliştiriyor. 11. Bir saat içinde elli sayfa okuyamazsın. 12. Aç karna içtiğiniz bir kaşık zeytinyağı kabızlık sorununa yardımcı olur. 13. Verdiğim harçlığı beğenmediğini yüzünden anladım. 14. Ne yazık ki düşüncelerimi açıkça söyleyemedim. 15. O günleri hatırladıkça iç geçiririm. 16. Bu kafayla senin bir baltaya sap olacağın söylenemez. 17. Tutarsız davranışlarım bana güvenenleri mahcup ediyor. 18. Ne zaman dişlerini fırçalamayı ihmal etmeyecek acaba? 19. Keşke seninle daha çok vakit geçirebilseydik. 20. Seyir hâlindeyken emniyet kemerinizi mutlak takın. 40 LK8TURK21-005 KONU KAVRAMA TESTİ TEST 1 1. İzmir’e geldim ama henüz yerleştim, diyemem. I 4. Aşağıdakilerden hangisinde cümleler anlamca Otuz sekiz yıl İstanbul Kadıköy’de yaşadım. Oraya birbirine en uzaktır? da yerleşmiş değildim. II \"Yerleşmek\" yazarken bil- gisayar, \"yerelleşmek\" diye giriyor araya. III Yerel- A ● S anat, ekmek peşinde koşarsa aIçaIır. leşmeyi de yerleşmeyi de derin bir huzursuzluk, sı- ● Sanat, özgürIük tarafından emziriIdikçe büyür. kıntı ve kriz nedeni olarak görüyorum. IV Yerleşme- B ● S anat, gerçekIeri tanımamıza yardımcı oIan bir nin huzursuz ediciliğinin aslında bana özgü olduğu- nu sanmıyorum. Genel bir sorun diye düşünüyorum. yaIandır. ● S anat, gözIerimize inanmamıza yarar. Bu metinde numaralanmış cümlelerin hangilerin- C ● Tüm sanatIar kardeştir, birbirlerinin ışığı aItında de kişisel görüşe yer verilmemiştir? iIerIer. A I ve II. B I ve III. C II ve IV. D III ve IV. ● Sanat, sanat türlerinden kurulu sağlam bir bi- nadır. D ● D ünya aydınIık oIsaydı sanat oImazdı. ● Sanat, takdir ediImediği yerden göç eder. 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde içerikten söz 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisi yay ayraç içindeki edilmiştir? kavramın örneği değildir? A Yazarımız, romanlarında ve öy­külerinde aralıksız A Handke, sözcüklerin düşünülmeden, ölçülüp bi- on beş yıl çalıştığı bir si­gorta şirketinde yaşadık- çilmeden kullanıldıkları sürece el değmemişlikle- larından sıkça söz ediyor. rini koruduklarını, buna karşılık edebiyat yapıtın- da birer kuru kalıba dönüştüklerini dile getirir. Do- B Yarattığı kişiler, bilinmeyen karanlıklar içinde bir laylı anlatım dünyada her an tetikte olmaları gereken, kaygılı, ürkek, pasif kişilerdir. B Yazar, üslubunda geleneksel anlatı ile modern ro- man özelliklerini birleştirerek bizlere çağdaş roman C Değişim, bildik sanat kuramlarının pabucunu da- geleneğinin güzel bir örneğini sunuyor. Beğeni ma atan, yazarın sağlığında yayımlanan çok az ki- tabından biridir. C Zonguldak’taki memuriyeti ve başından geçen olayları ayrıntısıyla Yanartaş romanında anlatır. D Hayat okulundan yetişmiş bütün yazarlarda gö- Üslup rülen bir anlatım ustalığı yazarımızın kitaplarını okutmaya yetiyor. D Sanat, yaratıcısını dünyanın başka çilelerinden kurtaran bir çiledir. Öznel tanımlama 3. Ön yargı, bir kimse veya bir şeyle ilgili olarak belirli 6. Bir şeyleri siyah ya da beyaz olarak algılamaya alış- şart, olay ve görüntülere dayanarak önceden edinil- tırılmışız oysaki hayatımıza griyi daha çok sokmamız miş olumlu veya olumsuz yargıdır. gerek.’’ sözüyle aşağıdakilerden hangisi çelişmek- tedir? Buna göre aşağıdakilerin hangisinde ön yargıdan söz edilemez? A Hiçbir zaman oraya ait olamayacaksın. A Farklı bakış açıları zenginliğimizdir. B Geleceğin zenginlerinden olacaksın. B Kucaklayıcı bir yaklaşıma ihtiyacımız var. C Takımınız bu hafta da yenilecek. C Her insanı aynı torbaya koymamalı. D Yemene, içmene dikkat edeceksin. D İlkeli duruş sabit fikirlilik gerektirir. 8. Sınıf Türkçe 41 KONU KAVRAMA TESTİ 1T E S T 7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde olumlu ve olum- 10. Denizin dibinde inciler, taşlarla karışık olarak bulunur suz eleştiri bir aradadır? - A İkinci Yeni şiirinin güç anlaşılmasının nedenlerin- Bu cümle düşüncenin akışına göre aşağıdakiler- den biri, öz Türkçeliğe aşırı bağlanmadır ki bu bağ- den hangisi ile sürdürülmelidir? lanış ölçü ve ustalıkla kullanılmadığı zaman hem dilin tatsızlaşmasına hem de yeni sözcüklerle çağ- A bu yüzden senden yardım isteyen kim olursa ol- rışımın yoksullaşmasına yol açar. sun geri çevirme. B Bir şımarıklık ya da lüks olarak görmeyeceğini bi- B övülecek şeyler de ayıplar, kusurlar arasında olur. liyorum bunu ama galiba niye yazdığımı aramak, C paranın kıymetini bilenlerin parayı zor kazananlar araştırmak için yazıyorum. olması bundandır. C Güzel ve çirkin kavramları, gündelik dilde iyinin ve D anlaşılması zor şiirler de dile hâkimiyetle anlaşılır. kötünün üstünkörü ya da özenli seçiminin ifade- leri olarak iş görür. 11. Kederin olmasa bile başkalarının kederini ödünç ala- bilecek bir insansın. Şiirin böyle bir şiir. D Bugüne dek tüm filmlerinde doyuruculuğundan hiçbir şey yitirmeyen zengin ve çarpıcı bir sine- Bu cümlede altı çizili sözde sözü edilen şair ile il- matografiyle boy gösteren Nuri Bilge Ceylan, Ah- gili gönderme yapılan konu aşağıdakilerden han- lat Ağacı’nda inanılması güç dokunuşlarla sine- gisidir? ma dilinin çıtasını düşürüyor. A Şiirini insanın içini acıtan konularla meydana ge- 8. Aşağıdaki cümlelerin hangisi amaç ya da sebep tirdiği cümlesi değildir? B Şiiri hüznün dağıtılmasında bir araç olarak gördüğü A Kitap okumak için mi kütüphaneye gittin? C Şiirde içeriğe biçimden öte değer verdiği B Daha iyi anlaşılmak için ne gibi çabalar göster- D Özgün olma gayretinin yetersiz kaldığı din? C Bir işte çalışmak senin için bu kadar zor mu? D Kimseye gidemediği için canı sıklıyormuş. 12. Bazen özlenen insan, yokluğundan özlenir ki bunu 9. \"Yazar, merak ögesini ya da herhangi bir biçim kay- I II III IV gısını özün önüne geçirmedi hiçbir kitabında.” cüm- bilse öyle utanır. lesinde sözü edilen yazarla ilgili aşağıdakilerden hangisi vurgulanmıştır? V VI A Söyleyiş güzelliğini önceleyen bir sanat anlayışa Bu cümleyi oluşturan sözcüklerden altısının yeri de- sahip olmadığı ğiştirilmiştir. B İletisini ilgi çekici bir kurguyla verdiği Buna göre numaralanmış sözcüklerden anlamlı bir cümle oluşturursak sıralama aşağıdakilerden C Vereceği iletinin gölgelenmesine izin vermediği hangisidir? D İletisini verirken son sözü okuyucuya bırakmaya A II - III - I - IV - V - VI B II - VI - IV - I - V - III özen gösterdiği C I - II - V - III - IV - VI D I - II - VI - VI - V - III 42 Türkçe 8. Sınıf LK8TURK21-006 LGS TESTİ TEST 2 1 - 2. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız. 4. “Yaşar Kemal en beğendiğim yazarlardan biridir.” cümlesi, söyleyenin kişisel düşüncesini içerdiğinden Orhan Kemal, Yaşar Kemal’in de belirttiği gibi Murtaza’yı öznel anlatımlı cümle, “Yaşar Kemal’e 2008’de Cum- ölümsüzleştirmiştir. Şu da bir gerçek ki Murtaza da Or- hurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü verildi.” han Kemal’i ölümsüzleştirecektir. Böylesine canlı ve ya- cümlesi ise söyleyenin kişisel düşüncesini içermedi- kın bir kişidir Murtaza. Bu canlılık, yazarla yarattığı kişi ğinden ve kanıtlanabilecek bir yargı bildirdiğinden arasında öylesine bir iç içelik yaratır ki birini öbüründen nesnel anlatımlı bir cümledir. ayırmakta güçlük çekersiniz. Bir Türk Don Kişot’u ortaya çıkıyor Murtaza’nın kişiliğinde. Herkesten önce Orhan Buna göre, Kemal’in kendisi bu kanıdadır. I Küresel ısınmanın en belirgin ve dikkat çekici gös- 1. Bu metinde altı çizili cümle ile anlatılmak istenen tergesi küresel ortalama sıcaklık. II Ancak küresel aşağıdakilerden hangisidir? ortalama sıcaklığın uluslararası kabul görmüş bir ta- nımı yok. III Farklı araştırma merkezleri küresel or- A Murtaza’nın geçmiş ile geleceği birleştiren bir kah- talama sıcaklık değerini hesaplamak için farklı yön- raman olduğu temler kullanıyor. IV Bunun nedenlerinden biri veri miktarının az olduğu kırsal bölgelerin varlığı. B Murtaza’nın evrensel boyutu olan ulusal kimlikli bir kahraman olduğu metninde numaralanmış cümlelerin hangisinde öznel anlatım vardır? C Murtaza’nın deli dolu isteklerinden ulusun çıkarı lehine vazgeçen bir karakter olduğu A I. B II. C III. D IV. D Murtaza’nın Orhan Kemal’deki yabancı etkilerini göz önüne seren bir başkişi özelliği taşıdığı 2. Metne göre Orhan Kemal ile yarattığı karakter 5. ● Bir olayın veya durumun gerçekleşmesinin, baş- Murtaza arasındaki ilişki aşağıdakilerin hangisi ka bir olaya veya duruma bağlı olduğunu belirten ile ilgilidir? cümlelerdir. A Etkileyicilik B Özgünlük ● Bir eylemin veya durumun gerçekleşmesinin ge- C Gerçekçilik D Yerellik rekçesini belirten cümlelerdir. ● Eylemin hangi amaca bağlı olarak gerçekleştiği- nin belirtildiği cümlelerdir. Aşağıdaki cümlelerin hangisi yukarıda tanımı ya- pılan cümlelerden herhangi birini örneklendirmez? 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir tahminden A İşçiler, işin gidişatını gördüklerinden fabrikadan söz edilebilir? ayrılmak ister. A Soru başına iki dakikalık süre tanınacak. B İşçiler, bir ay daha maaş alamazlarsa çok zor du- B Merak etmesine gerek kalmayacakmış. ruma düşecektir. C O da elinden geleni yapacaktır. D Ağlayacak hâli mi kaldı onun? C İşçiler, işler aksamasın diye ertesi gün işbaşı yap- maya karar verir. D İşçiler, eve ekmek götürmenin artık aslanın mide- sinde olduğunu anlar. 8. Sınıf Türkçe 43 LGS TESTİ 2T E S T 6. I. Elini vicdanına koyan herkes adamcağıza yapılanı görür zaten. Yakınma söz konusudur. II. Hastanede çocuğa gereken ne ise yaparlar diye ummuştum. Gerçekleşmemiş beklentiye yer verilmiştir. III. Umberto Eco'nun eserleri Türkçe dâhil birçok dile çevrilmiştir. Üsluptan söz edilmiştir. IV. Gurbet Kuşları'nda romancılığına yol açmaya çalıştığı o eski olumlu seviyesine yeniden ulaşmaya çabaladığı gö- rülüyor. Aşamalı bir durumdan söz edilmiştir. V. Geçen seneki performansının düşük olduğunu düşünenler sana bu sene şans tanımak istemiyor. Gerçekleşme- miş bir olay gerçekleşmiş varsayılmıştır. Numaralanmış cümlelerin hangilerinde yay ayraç içindeki ifade yanlıştır? A I ve III. B II, III ve IV. C III ve IV. D III, IV ve V. 7. 2015 yılında Kosta Rika’da, sevilen çocuk programı Susam Sokağı’ndaki Kurbağa Kermit’e çok benzeyen bir şef- faf cam kurbağası türü keşfedildi. Bu cümle aşağıdakilerin hangisinde verilenlerin birleştirilmesiyle oluşturulmuştur? A ● Susam Sokağı’ndaki Kurbağa Kermit bir cam kurbağasıdır. ● B u cam kurbağasının bir benzeri 2015 yılında Kosta Rika’da keşfedildi. B ● 2015 yılında Kosta Rika’da bir şeffaf cam kurbağası türü keşfedildi. ● K eşfedilen bu kurbağa türünün sevilen çocuk programı Susam Sokağı’ndaki Kurbağa Kermit’le aynı aileden olduğu belirtildi. C ● Susam Sokağı adlı çocuk programı 2015 yılında Kosta Rika’da çok seviliyordu. ● Bu programdaki Kurbağa Kermit’e çok benzeyen bir şeffaf cam kurbağası türü keşfedildi. D ● 2 015 yılında Kosta Rika’da bir şeffaf cam kurbağası türü keşfedildi. ● K eşfedilen bu kurbağa türü, sevilen çocuk programı Susam Sokağı’ndaki Kurbağa Kermit’e çok benziyordu. 8. Uzmanlar, yutulabilen mikro robotların ileride vücuttaki iç kanamaların kaynağının tespit edilmesinde ve yabancı maddelerin travmatik cerrahi müdahalelere gerek kalmadan çıkarılmasında kullanılacak daha gelişmiş robotların ilk örnekleri olduğunu söylüyor. Bu cümleden hareketle yutulabilen mikro robotlar ile ilgili, I. Sağlık sektöründe kullanılmaktadır. II. Cerrahi müdahalelere ihtiyaç bırakmayacaktır. III. Kullanıma hazır değildir. yargılarından hangileri kesin olarak çıkarılabilir? A Yalnız I. B Yalnız III. C I ve II. D I, II ve III. 44 Türkçe 8. Sınıf LK8TURK21-007 LGS TESTİ TEST 3 1. I. Ben hikâye ve romanlarımda olduğu gibi tiyatro 4. Bir kimseye, yaptığı bir hareketin veya söylediği sö- oyunlarımda da rahatça anlaşılmadan yanayım. zün üzüntü, alınganlık, kırgınlık vb. duygular uyandır- dığını öfkelenmeden belirtmeye sitem denir. II. Kökü Türkçe olan ve halk tarafından kolaylıkla an- laşılan kelimelerden türemiş yeni kelime ve de- Buna göre aşağıdakilerden hangisinde sitem söz yimleri kullanmakta hiçbir sakınca görmem. konusudur? Bu iki cümle arasında aşağıdaki anlam ilişkilerin- A Kedilere iyi davranmayan insanları anlamak müm- den hangisi kurulabilir? kün değil. A Amaç-sonuç ilişkisi B Koşul-sonuç ilişkisi B Bir kedi daha sahiplenmeme annem izin verme- C Sebep-sonuç ilişkisi D Tespit- çözüm ilişkisi di. 2. ● Aslan, ceylan, sırtlan ve zebra yan yana koşuyor- C O kadar istedim ama şirin kedini bir kez bile sev- sa ormanda yangın var demektir. dirmedin. ● Geç kalan teselli, idamdan sonraki affa benzer. D Kedimiz, bize misafirmişiz de bizi ağırlamak iste- ● Güzel bir kıyafet iyi bir tavsiye mektubudur. miyormuş gibi davranıyor. Bu özdeyişler aşağıdaki cümlelerin hangisi ile iliş- kilendirilemez? A Ertelenen işler işlevsiz kalabilir. B İyi giyinmek iyi izlenim bırakır. C Adalet, düşmana da eşit davranabilmektir. D Düşman olanları ortak hareket etmeye iten sebep- ler oluşabilir. 3. I. Her büyük sanatçı, sanata kendi damgasını vurur. 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kişisel bakış açı- sı yansıtılmamıştır? II. Sanatçı, eserine kişisel bakış açısını yansıttığı oranda etkili olur. A Sabahları, ince bedeniyle yüzünde her zamanki aptalca gülümseme asılı, derslikten içeri giriyor- III. Büyük düşünen her sanatçı yerelden evrensele du. yol bulur. IV. Özgünlük, bir sanatçının büyüklüğünü belirleyen B Uzun siperlikli, kırmızı, mavi, sarı dilimli bir boya- unsurlardandır. cı şapkasını gözlerinin üstüne indirmişti. Numaralanmış cümlelerden hangileri anlamca bir- C Güneş, eğri büğrü, iyi rendelenmemiş tahta sıra- birine en yakındır? ların üstüne düşüyordu. A I ve II. B I ve IV. C II ve III. D III ve IV. D Geleli iki ay olan ve henüz hiçbir şeye alışamayan çocuğun yüreği kuş gibi atıyordu. 8. Sınıf Türkçe 45 LGS TESTİ 3T E S T 6. Çıkarım; belli önermelerin kabul edilen veya gerçek olan doğruluklarından, yanlışlıklarından başka önermelerin ka- bul edilen veya gerçek olan doğruluklarını, yanlışlıklarını çıkarma işidir. Buna göre, aşağıdaki cümlelerin hangisinde çıkarım söz konusudur? A Kalabalıktan birisi çok bilmiş bir eda ile “Kedinin yetmiş canı var, ölmez.” dedi. B Ayakta duran “Kaç canlı ise şimdiye kadar canlarının çoğu gitmiştir.” deyince çocuk, kalbi kırık bir şekilde “Bu akşam ölür artık, sesinden belli.” dedi. C Köylü adam, “Doğru söylüyor, dünden beri yüz çeşit ses çıkardı, şimdi sesi sanki kuyunun dibinden geliyor.” di- ye konuştu. D Kalaycı çırağına benzeyen, gözleri şaşı olan adam söze girerek “Eğer dışarı çıkarmak isteseniz direği yerinden sökmeniz gerek.” dedi. 7. “Edep yahu!” demesi güzeldir ama aynaya bakarak! Önce aynaya bakacaksın, sonra kalbine. “Eline, beline, diline sahip ol.” dendiğini unutmadan kendini tartacaksın. Bakalım fazla ya da eksik gelen ne var? Sonra da azarlar gibi değil, sanki hat yazısı yazar gibi incelikle Edep’’ diyeceksin Yahu, edep!’’ Bu metin ile ilgili, I. Öz eleştiri cümlesine yer verilmiştir. II. Eylemin gerçekleşmesi koşula bağlanmıştır. III. Son cümlesi acıma cümlesidir. yargılarından hangileri doğrudur? A Yalnız II. B I ve II. C I ve III. D II ve III. 8. Sesini duyuramamanın ya da ihtiyaç duyduğunda sesini duyan birilerinin yokluğunun büyük moral yıkıntısına, tela- fisi uzun sürecek yenilgilere yol açması kaçınılmaz. Aşağıdakilerden hangisi bu cümlede anlatılmak istenene daha yakındır? A Ben sözümü söyledim ama kulağı duvar olanlar duymadı. B Derdimi her seferine aynalara anlatmak zorunda olmak beni çökertti. C Hayal kırıklığımın sebebi, sorunlarımın bilindiği hâlde çözülmemesidir. D Dinleyeni buldum ama dilimden anlamayı bulamadım. 46 Türkçe 8. Sınıf LK8TURK21-008 LGS TESTİ TEST 4 1. 1 Türkçenin şapka kurallarındaki dalgalanmalar, bana en ciddiyetsiz olduğumuz noktalardan biri gibi gelir hep. 2 Bir Türkçenin Yazım/İmla Tarihi çalışmasında herhâlde özel bir yer tutacaktır bu şapka dalgalanmaları. 3 Farklı ya- yınevleriyle dergilerle, gazetelerle, portallarla çalışan herkes deneyimlemiştir. 4 Bir editörün şapka koyduğu söz- cükten diğer editör şapkayı kaldırabilir. 5 “Biz hiç şapka kullanmıyoruz.” diyerek bütün şapkaları atan bir dergiye de yazmışlığım vardı. 6 Günümüzdeki uzlaşma; “mekân”, “hâlâ”, “kâfi”, “hikâye” gibi az sayıda sözcükle şapka kullanımını sınırlamak şeklinde özetlenebilir. Bu metindeki numaralanmış cümlelerle ilgili, I. 1. cümle kişiye göre değişmeyen yargılar içerir. II. 2. cümlede tahmin vardır. III. 3. cümle ön yargılı bir tutum söz konusudur. IV. 4. cümle olasılık cümlesidir. V. 5. cümlede pişmanlık dile getirilmiştir. VI. 6. cümlede örnek verilmiştir. yargılarından hangileri doğrudur? A I, II ve VI. B I, III ve IV. C II, IV ve VI. D III, IV ve V. 2. 1. Tablo 2. Tablo 3. Tablo I. Mustafa Kutlu I. bir fikrimiz var I. bir şeydir II. öğrencisini II. ne kadar II. bir insanın III. bir okuldur III. şifrelerle III. utanılacak IV. mezun etmeyen IV. yaygın olduğuna dair IV. mutlu olması V. bir okuldur ama V. ilgili ele geçirilen V. tek başına I - V - II - IV - III VI. listelerden I - III - II - IV - V VII. hangi şifrenin II - IV - V - III - I II - V - IV - III - I III - V - VI - VII - II - IV - I IV - III - VI - VII - II - V - I Bu tablolardaki numaralanmış sözcüklerden anlamlı ve kurallı cümleler oluşturulursa aşağıdakilerden han- gisine ulaşılır? 1. Tablo 2. Tablo 3. Tablo A B C D 8. Sınıf Türkçe 47 LGS TESTİ 4T E S T 3. Kurbağaların yumurtalarından “iribaş” adı verilen yav- 5. I Şiir şairin aynasıdır. II Şiirdeki kelimelerin her bi- rular çıkar. Yumurtadan çıkan iribaşlar balığa benzer. ri şairin dünyasından ipuçları verir okura. III Şair şi- Solungaçları ve kuyrukları vardır ve sulak alanlarda irini yazarken en çok da kendisini anlatır. IV Yaşa- yaşar. Solungaçlarıyla solunum yapar, kuyruklarını dıkları, buldukları, kaybettikleri ile kelimeler bir koza çırparak suda yüzer. İribaşların büyüdükçe solungaç- gibi şairin her hâlini dize dize dokur şiirde. ları, kuyrukları kaybolur ve kurbağaya dönüşür. Kur- bağaların bu biçimde değişim geçirmesine “başka- Bu metinde numaralanmış cümlelerden hangisin- laşım” denir. de anlatım biçiminden söz edilmiştir? I. Tanım cümlesi A I. B II. C III. D IV. II. Varsayım cümlesi III. Aşamalı durum bildiren cümle Bu metinde yukarıda numaralanmış cümlelerin 6. Aşağıdaki cümlelerden hangisi başlamak ile ilgi- hangilerinin örneği yokt­ur? li farklı bir konuya değinmiştir? A Yalnız II. B I ve II. C II ve III. D I, II ve III. A Başlamak için en uygun zamanı beklersen hiç başlamayabilirsin. B Yarın bambaşka bir insan olacağım, diyorsun ya niye bugünden başlamıyorsun? C Başlamak için şartların mükemmel olmasını bek- lemeyin çünkü şartları mükemmelleştiren başlan- gıcın kendisidir. 4. İnsanoğlu, hayvanlara maddi bir çıkar ilişkisi gözet- D İşlerinizi yapmaya gerekli olanla başlayın, müm- meksizin ilgi gösteren ve onları sadece kendisine ar- kün olanla devam edin. kadaş olması için yaşamına dâhil eden bir canlı tü- rüdür. 7. Bir paranın nereden geldiğini görmek istiyorsan ne- reye gittiğine bak. Bu cümleden, Aşağıdaki cümlelerden hangisi bu cümle ile an- I. Hayvan sevgisi, günümüz insanının vazgeçilmez lamca aynı doğrultudadır? tutkusu hâline gelmiştir. II. Hayvanlara karşılıksız bakanların yanında onları A Parasız, düşünür ama paralı, iki misli düşünür. ticari kazanç kapısı görenler de vardır. B Para gübreye benzer, yayılmadığı sürece pek işe III. Hayvanlarla insanlar arasındaki ilişki insanların yaramaz. yalnızlıklarını giderecek bir nitelik taşır. C Alın teri ile kazanılan parayı harcayan insan hesa- yargılarından hangileri çıkarılamaz? bını iyi tutar. A Yalnız I. B Yalnız II. D Çalışanlar kötülük etmeye vakit bulamazlar, ça- C I ve II. D I, II ve III. lışmayanlar ise kendilerini kötülüklerden kurtara- mazlar. 48 Türkçe 8. Sınıf FÖ Y METİNDE ANLAM 03 METNİN ANLATIM VE ANLAM YÖNÜ Duruluk Metnin Anlatım Özellikleri ` Bir anlatımda gereksiz sözcüğün bulunmamasıdır. Gü- zel ve etkili bir anlatımda gereksiz ek veya söz tekrar- ` Bir metnin doğru anlaşılabilmesi, metindeki duygu ve larına yer verilmemelidir. Metnin yeterli sayıda ve yer- düşüncelerin açık ve net bir biçimde anlatılabilmesiy- li yerinde sözcüklerle yapılması, duru bir anlatımın ön le mümkündür. Bir metinde anlatılan duygu, düşünce, koşuludur. olay ve durum; betimlenecek herhangi bir varlık, tartı- şılacak bir durum okuyucunun zihninde açık ve net bir ` “Bu konuyu mecburen bir kez daha anlatmak zorun- algı oluşturacak şekilde anlatılmalıdır. Bunu yapabil- da kaldım.” cümlesinde kullanılan altı çizili sözler cüm- mek için de anlatılacak, betimlenecek hususlar, dilin leye aynı anlamı katmaktadır. Bu nedenle duru bir an- bilinen ve kabul edilen kurallarına uyularak düzenlen- latımdan uzaklaşılmıştır. melidir. ` “Bazı durumlar kişiden kişiye değişen bir öznellik ta- ` Anlatım özellikleri, anlatımın nasıl yapıldığı ile ilgilidir. şıdığı için tartışılmamalıdır.” cümlesinde geçen altı çi- Bunu da anlatımın dil ile ilgili olan ilişkisi belirler. Nasıl zili sözler de yine aynı anlamdadır. ki karşılıklı konuşmada iyi bir anlaşma yakalanabilme- si için uyulması gereken dil ve anlatım kuralları var ise ` “Bu yıl kuraklık yaşanmasının nedeni, çevre kirliliğinin metinler yoluyla anlaşmada da bu kurallar geçerlidir. artması yüzündendir.” cümlesinde de altı çizili sözler aynı anlamda kullanıldığı için duruluk bulunmamakta- Açıklık dır. ` Bir metindeki anlatımın tartışmaya yol açmayacak şe- ➤ Örneklerde de gördüğümüz gibi aynı anlama gelen kilde net, tek bir yargıyı açıkça ifade etmesidir. Açık sözlerin bir arada kullanılması duruluğu ortadan kal- anlatımda birden çok ve birbirinden farklı yorumlar ya- dırmaktadır. pılamaz. Herkes o metinden aynı şeyi anlar. Açıklığın olmadığı anlatımda “kapalılık” söz konusu olur. Kapa- ` Bir metinde gereksiz söz kullanılmamışsa, bütün söz- lı metinlerde “anlam belirsizliği” bulunur. cükler ve söz grupları yerli yerindeyse ne bir eksik ne de bir fazla duru bir anlatım yapılmış demektir. ` “Yolda kardeşine rastladığıma çok sevindim.” cümle- si iki farklı şekilde anlaşılabilir Sadelik Yalınlık ➤ Yolda senin kardeşine rastladım. ` Bir anlatımın söz sanatları kullanılmadan yapılmasıdır. Sade bir anlatımda genellikle herkesin anlayabileceği, ➤ Yolda onun kardeşine rastladım. mecazlara ve diğer söz sanatlarına yer verilmemiş bir anlatım tercih edilir. ` “Futbolu ablamdan daha çok severim.” cümlesi de farklı anlamalara neden olabilir ` “Mahallemizin en yaşlısı Selim Usta, seksen yıllık ha- yat yolculuğunu tamamlayarak ebedî ve ezelî âleme ➤ Futbolu ben de severim, ablam da sever. Ama be- göç etti.” cümlesi ile “Mahallemizin en yaşlısı Selim nim futbola olan sevgim, ablamın futbola olan sev- Usta, seksen yaşında vefat etti.” cümlesi neredeyse gisinden fazladır. aynı düşünceyi iletmektedir. ➤ Futbola olan sevgimle ablama olan sevgimi kar- ➤ İlk cümlede “vefat etmek” yerine kullanılan “hayat yol- şılaştırırsam futbola olan sevgim daha ağır basar. culuğunu tamamlamak” ve “vefat etmek” yerine kul- lanılan “ebedî ve ezelî âleme göç etmek” ifadeleri her- ` Bir metinde anlam kapalılığı yok ise ve metnin anlat- mak istediği açık ve net bir biçimde anlaşılabiliyorsa anlatımda açıklık var demektir. 8. Sınıf Türkçe 49

8 sınıf deprem ve hava olayları konu anlatımı pdf